n COLUMN n
Knappe koppen Knappe koppen en hun ingenieuze ontdekkingen
Vandaag: May-Britt en Edvard Moser
May-Britt Moser is een bekende Noorse neurowetenschapper. Ze werd geboren in 1964 in Fosnavag, een klein stadje op het Noorse eiland Bergsoya. Haar echtgenoot Edvard Moser werd in 1962 geboren in Alesund, een stad in de provincie More og Romsdal. Vanaf 1982 studeerden ze beiden samen wiskunde, neurobiologie en psychologie, eerst aan de Universiteit van Oslo en later aan de Universiteiten van Edinburgh en Londen met een focus op neurofysiologie. In 1996 keerden ze terug naar Noorwegen en namen de leerstoelen voor biopsychologie en neurowetenschappen op zich aan de Noorse Technische Universiteit in Trondheim. Beiden hebben daar ook een hoog- leraarschap aan de medische faculteit. Hun wetenschappelijk onderzoek richt zich op de gebieden neurowetenschap, ruimte- lijke oriëntatie, natuurlijke navigatiesystemen, rastercelfunctie en onderzoek naar de ziekte van Alzheimer. Steeds staat de vraag centraal hoe cognitief gedrag en cognitieve ervaring ontstaan uit verschillende processen in de hersenen. Sinds de jaren zeventig is bekend dat de hippocampus , een hersengebied dat behoort tot de limbische cortex, een belangrijk centrum is voor informatieverwerking voor ruimtelijke oriëntatie en ruimtelijk geheugen . Lange tijd was niet bekend welke neuronen welke rol spelen. Pas in 2005 ontdekte het Moser koppel onbekende zenuwcellen in het hersengebied stroomopwaarts van de hippocampus, de entorhinale cortex . Je noemt ze rastercellen . Ze ontdekten dat deze cellen werken als een intern navigatiesysteem . Dat wil zeggen, ze plaatsen een virtueel coördinatenraster van zeshoeken over de gehele waargenomen omgeving. En met behulp van dit raster kunnen de hersenen vervolgens de positie in de ruimte berekenen en later weer reproduceren. Zelfs in volledige duisternis! Met deze bevindingen hebben de wetenschappers voor het eerst een complex denkproces op neuronaal niveau aangetoond. Het tijdschrift “ Science ” beschreef de ontdekking van rastercellen als de belangrijkste neurobiologische ontdekking van de laatste decennia. Samen met “ Nature” wordt “ Science” beschouwd als ‘s werelds belangrijkste tijdschrift voor het promoten van de natuurwetenschappen.
In hun vervolgonderzoek identificeerden de Mosers andere specialistische neuronen in dit hersengebied, zoals de zogenaamde boundary cells (grenscellen). Deze worden actief wanneer men obstakels en muren nadert. En deze cellen zijn ook betrokken bij een interactie met andere cellen. Deze omvatten de head direction cells (richtingscellen van het hoofd), die werken als een kompas. Of de place cells (plaatscellen), die signalen afvuren wanneer men bekende plaatsen en oriëntatiepunten passeert. Samen vormen deze oriëntatiecellen de basis voor ruimtelijke oriëntatie, die de hersenen vermoedelijk gebruiken om een soort kaart van de ruimtelijke omgeving te maken. De onderzoeksresultaten van May-Britt en Edvard Moser leveren ook een grote bijdrage aan het onderzoek naar Alzheimer . De gebieden van de hersenen die nodig zijn voor oriëntatie zijn vaak de eerste die worden aangetast door de ziekte van Alzheimer. Dit betekent dat de patiënten dan het vermogen verliezen om zich te oriënteren, zelfs in een zeer vertrouwde omgeving. Hoe meer de wetenschap de neuronale basis begrijpt waarop ruimtelijke oriëntatie plaatsvindt, hoe meer opties er zijn om de ziekte te behandelen. In 2014 deelden May-Britt en Edvard Moser de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde met de Brits-Amerikaanse neurowetenschapper John O’Keefe voor hun ontdekking van cellen die een positioneringssysteem in de hersenen vormen . Ter verantwoording schrijft het Nobelprijscomité: “De prijswinnaars geven ons een idee van hoe mensen hun huidige positie in de ruimte indelen en zich oriënteren op een gericht doel.”
May-Britt en Edvard Moser , twee knappe koppen en een interessant verhaal.
39
PHARM ACTUEEL nr 04 april 2023
Made with FlippingBook interactive PDF creator