MERITUM 4 (75) 2024

MERITUM 4 (75) 2024 CYFROWA TRANSFORMACJA EDUKACJI

SZKOŁA W CZASACH POKOLENIA ALFA

CYFROWA TRANSFORMACJA SZKOŁY I DYREKTOR 4.0

OCENIANIE W ERZE TRANSFORMACJI CYFROWEJ

DeepAI I PRZYDATNE NARZĘDZIA

4 ( 75 ) 2024 4

ISSN 1896-2521

CYFROWA TRANSFORMACJA EDUKACJI

TECHNOLOGIE PRZYSZŁOŚCI W EDUKACJI

Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie jest publiczną placówką doskonalenia nauczycieli prowadzoną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego. Został powołany 1 czerwca 1991 roku przez Kura- tora Oświaty i Wychowania miasta stołecznego Warszawy. Ośrodek wyspecjalizował się w edukacyjnych zastosowaniach technologii informacyjno-komunikacyjnych i powszechnym kształceniu informatycznym. Z pasją doskonali nauczycieli w zakresie informatyki i wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji. Podstawą działania Ośrodka jest uznanie zasadniczej roli nauczyciela w budo- waniu społeczeństwa wiedzy i przeświadczenie, że jest on osobą uczącą się przez całe życie. Różne formy doskonalenia i dokształcania dostarczają uczestnikom szkoleń specjalistycznej wiedzy i kształtują praktyczne umiejętności niezbędne do funkcjo- nowania w zmieniającym się świecie. Dzięki łączeniu kwalifikacji i doświadczenia wykładowców z nowoczesnymi technologiami, oferowane przez Ośrodek szkolenia prezentują najwyższy poziom, przygotowane są w oparciu o nowoczesne programy nauczania i dostosowane do różnego stopnia przygotowania nauczycieli. W ofercie Ośrodka znajduje się kilkadziesiąt szkoleń dopasowanych do aktu- alnych trendów technologicznych i dydaktycznych, organizowane są liczne kon- ferencje i webinaria dla nauczycieli. Ośrodek nie zapomina też o uczniach zapra- szając ich wraz z nauczycielami na lekcje otwarte prowadzone w laboratoriach Ośrodka, organizując różne konkursy dla młodzieży, w tym przedmiotowy konkurs informatyczny dla uczniów klas 4-8 szkół podstawowych woj. mazowieckiego. Od początku istnienia Ośrodek uczestniczy we wszystkich ważnych progra- mach i przedsięwzięciach, które mają znaczenie dla rozwoju edukacji informa- tycznej i szkolnych zastosowań technologii informacyjno-komunikacyjnych. Były to między innymi: projekty MEN – Ogólne i specjalistyczne kursy dla nauczycieli, Pracownie komputerowe dla szkół, Wyposażenie Poradni Psychologiczno-Peda- gogicznych w sprzęt komputerowy wraz z oprogramowaniem, Internetowe Centra Informacji Multimedialnej w Bibliotekach Szkolnych i Pedagogicznych, Komputer dla ucznia, Wspieranie doradztwa zawodowego poprzez kursy i inne formy do- skonalenia zawodowego, Intel – Nauczanie ku Przyszłości, Intel – Classmate PC, Mistrzowie Kodowania, Warszawa programuje!, Eduwarszawa.pl, grant Tik To My w ramach projektu Lekcja Enter. Ośrodek współpracuje z wieloma wyższymi uczelniami w kraju i za granicą, uczestniczy w projektach krajowych i międzynarodowych. Prowadził m.in. wraz z Instytutem Informatyki Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersy- tetu Warszawskiego Studium Podyplomowe Informatyki dla Nauczycieli – pierw- szego i drugiego stopnia. Uczestniczył m.in. w projektach: MatComp, Colabs, IT for US, ICTime, ICT for IST, Compus - Komputer to My, Future Space. Był też organiza- torem jubileuszowej X Międzynarodowej Konferencji Eurologo 2005, CBLIS 2010, a w roku 2015 Konferencji Scientix, organizowanej w ramach międzynarodowego projektu European Schoolnet. Zatrudnieni w Ośrodku nauczyciele konsultanci posiadają dużą wiedzę mery- toryczną i metodyczną oraz łączą w swojej pracy różne specjalności. Są autorami i współautorami wielu podręczników i książek, referatów na konferencjach krajo- wych i międzynarodowych, niezliczonych artykułów i materiałów dydaktycznych. Kompetencja, rzetelność oraz klimat współpracy i koleżeństwa są wartościami naj- wyżej cenionymi w codziennej pracy Ośrodka. Dzięki pracy wszystkich możemy dzisiaj śmiało chwalić się naszym dorobkiem.

Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie ul. Raszyńska 8/10, 02-026 Warszawa tel. 22 57 94 100, 111 fax 22 57 94 170 e-mail: sekretariat@oeiizk.edu.pl http://www.oeiizk.waw.pl Ośrodek Szkoleniowy ul. Nowogrodzka 73, 02-006 Warszawa tel. 22 626 83 90 lub 22 626 83 91 fax 22 626 92 50 Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli 00-236 Warszawa ul. Świętojerska 9 tel. 22 536 60 00 fax 22 536 60 01 e-mail: mscdn@mscdn.edu.pl Wydział w Ciechanowie 06-400 Ciechanów ul. Sienkiewicza 33 tel./fax 23 672 40 31 tel./fax 23 673 23 61 tel. 23 673 49 71 e-mail: ciechanow@mscdn.edu.pl

Wydział w Ostrołęce 07-410 Ostrołęka ul. Piłsudskiego 38 tel. 29 744 41 20 fax 29 744 41 30 e-mail: ostroleka@mscdn.edu.pl Wydział w Płocku 09-400 Płock ul. Gałczyńskiego 26 tel. 24 366 53 66 do 68 fax 24 366 53 69 e-mail; plock@mscdn.edu.pl Wydział w Radomiu 26-600 Radom ul. Kościuszki 5a tel. 48 362 15 79 fax 48 362 44 90 e-mail: radom@mscdn.edu.pl

Wydział w Siedlcach 08-110 Siedlce ul. Asłanowicza 2

tel./fax 25 632 67 47 tel./fax 25 633 93 20 tel./fax 25 632 42 77 e-mail: siedlce@mscdn.edu.pl Wydział w Warszawie 00-236 Warszawa ul. Świętojerska 9 tel. 22 536 60 62 fax 22 536 60 61 e-mail: warszawa@mscdn.edu.pl

Ośrodek posiada akredytację Mazowieckiego Kuratora Oświaty. Misja Ośrodka: Nadajemy nową wartość uczeniu się i nauczaniu.

Meritum

Adres redakcji: Redakcja „Meritum” Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli Wydział w Radomiu ul. Kościuszki 5a 26-600 Radom tel.: 4 8 362 15 79 48 362 29 96 fax: 48 362 44 90 e-mail: radom@mscdn.edu.pl

Wydawca nr 4 (75) 2024 Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie

Zredagował zespół w składzie: Janina Ziętek – redaktorka naczelna Bożena Boryczka, Maciej Borowiecki – redaktorzy prowadzący Korekta: Bożena Boryczka, Maciej Borowiecki Redakcja techniczna i skład: Justyna Domagała Grafika na okładce: www.freepik.com Druk: KOLUMB Krzysztof Jański ul. Kaliny 7 41-506 Chorzów

Numer konta: Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Świętojerska 9, 00-236 Warszawa Nr rachunku: 20 1020 1026 0000 1002 0232 8086

ul. Raszyńska 8/10 02-026 Warszawa

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo do redakcji i skrótów nadesłanych tekstów. Za treść ogłoszeń redakcja nie odpowiada.

ISSN 1896-2521 Nakład numeru 4/2024: 1620 egz. Cena egz. 12,50 zł

www.meritum.edu.pl

TEORIE I BADANIA

Drodzy Czytelnicy,

numer, do którego przeczytania Państwa zachęcamy, poświęcony jest cyfrowej transformacji edukacji. Jej celem jest zwiększenie dostępności edukacji, perso- nalizacja procesu nauczania, a także rozwijanie umie- jętności cyfrowych, które są niezbędne we współczes- nym świecie. Cyfrowa transformacja edukacji nie jest zjawiskiem nowym, ale ciągłym procesem, który nie ma jednoznacznie określonego początku, ponieważ zachodzi stopniowo w miarę postępu technologicz- nego. Można jednak wskazać kilka kluczowych etapów, które miały istotne znaczenie. Na początku lat 90. XX wieku zaczęto wprowadzać komputery do szkół oraz korzystać z programów edu- kacyjnych, zaś dostarczenie internetu do placówek oświatowych miało ogromny wpływ na dostęp do informacji i na edukację. Na początku XXI wieku zaczęły się pojawiać pierw- sze platformy e-learningowe, co umożliwiło nauczanie zdalne i dostęp do kursów online. Nauczanie zdalne i blended learning , czyli połączenie tradycyjnych metod nauczania z nauczaniem online, pozwalały na elastyczne dopasowanie procesu edukacyjnego do potrzeb ucznia. Zaczęto także realizację kursów i szkoleń dla nauczycieli w zakresie pracy z tech- nologią i wykorzystania jej w edukacji. W kolejnych latach, w miarę jak technologia stawała się coraz bar- dziej wszechobecna, zaczęto wprowadzać programy nauczania, które kładły nacisk na umiejętności cyfrowe i zastosowanie ich w nauczaniu i uczeniu się. Pandemia COVID-19 w 2020 roku spowodowała szybkie wdrożenie narzędzi zdalnych, takich jak plat- formy do nauki online, wideokonferencje, systemy zarządzania nauką, wirtualne klasy, aplikacje interak- tywne, zmuszając nauczycieli, uczniów i rodziców do korzystania z technologii, co znacząco przyspieszyło cyfrową transformację edukacji. Można powiedzieć, że cyfrowa transformacja edu- kacji jest obecnie na etapie zaawansowanej integracji nowych technologii, takich jak sztuczna inteligen- cja (AI), rzeczywistość wirtualna (VR), rozszerzona (AR) i personalizacja procesów nauczania. Wykorzystywane są narzędzia umożliwiające m.in. tworzenie treści edu- kacyjnych w atrakcyjnej formie oraz dostosowanie materiałów dydaktycznych i tempa nauki do potrzeb ucznia. Bardzo przydatne są aplikacje pozwalające na organizowanie zadań, pracę grupową, komunikację, narzędzia umożliwiające zastosowanie nowoczes- nych metod oceny postępów uczniów, takich jak testy online, quizy interaktywne czy portfolia cyfrowe, co pozwala na bardziej obiektywne i różnorodne podej- ście do oceniania. Technologie stale się rozwijają. Nowe narzędzia i platformy edukacyjne, takie jak sztuczna inteligen- cja (AI), rzeczywistość rozszerzona (AR), rzeczywi- stość wirtualna (VR) czy różnorodne aplikacje mobilne, będą nadal się pojawiać i wpływać na sposób uczenia się, a także zmieniać metodykę nauczania, czyniąc ją bardziej zróżnicowaną, interaktywną, dostosowaną do indywidualnych potrzeb uczniów oraz bardziej zorientowaną na rozwój umiejętności niezbędnych w dzisiejszym świecie. ∞ Zapraszamy do lektury!

GRAŻYNA GREGORCZYK Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji. Część I Cyfrowa Europa – Cyfrowa Polska – Cyfrowa Edukacja ..0000 2 GRAŻYNA GREGORCZYK Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji. Część II Edukacja cyfrowa w Polsce oraz wykorzystanie technologii przez uczniów – wybrane badania .................. .000 12 ELŻBIETA PRYŁOWSKA-NOWAK JANUSZ S. WIERZBICKI Szkoła w czasach pokolenia Alfa............................................000 20

INSPIRUJĄCA PRAKTYKA

JOLANTA OKUNIEWSKA Nowoczesne technologie w mojej klasie

na przestrzeni lat – jak zmieniły się potrzeby moich uczniów dotyczące wykorzystywania nowoczesnych technologii – garść refleksji ....................................................... .000 24

DOROTA JANCZAK Cyfrowa transformacja szkoły i dyrektor 4.0 ....................... .000 29

AGNIESZKA HALICKA O cyfrowej transformacji biblioteki szkolnej . ...................... .000 32

NAUCZANIE I UCZENIE SIĘ

IZABELA WYPPICH Cyfrowe portfolio ucznia i nauczyciela ................................. .040 40

ANNA GRZYBOWSKA • JUSTYNA KAMIŃSKA Ocenianie w erze transformacji cyfrowej ............................. .000 47

HANNA BASAJ IZABELA RUDNICKA MARTA WNUKOWICZ Zintegrowana Platforma Edukacyjna w połączeniu z Canvą dla nauczyciela i ucznia ............................................ .000 52

AGNIESZKA BOROWIECKA • JUSTYNA KAMIŃSKA Kiedy porażka staje się sukcesem ..........................................000 59

SAMOKSZTAŁCENIE

BARTŁOMIEJ KROWIAK DeepAI i przydatne narzędzia .................................................... .000 65

RENATA SIDORUK-SOŁODUCHA Inspirująca moc konferencji online i webinariów w procesie samodoskonalenia się współczesnego nauczyciela ...................................................... .000 72

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji część I Cyfrowa Europa – Cyfrowa Polska – Cyfrowa Edukacja

GRAŻYNA GREGORCZYK Była wieloletnia Dyrektor Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie

Coraz większa rola edukacji jako motoru zmian gospodarczych sprawia, że praca na rzecz transformacji naszych szkół i lekcji staje się fundamentalna dla globalnego postępu. Moim zdaniem wszystko zaczyna się od nastawienia. Najpierw musimy zainspirować uczniów i studentów, by chcieli w pełni zaakceptować przyszłość pozbawioną granic i spojrzeć na edukację jako narzędzie do osiągnięcia swoich własnych celów.

Anthony Salcito, Wiceprezes ds. edukacji, Microsoft

Szkoły i systemy edukacji na całym świecie dążą do transformacji i poprawy wyników kształcenia, aby stworzyć najlepsze warunki dla rozwoju dzieci i młodzieży. Należy jednak zauważyć, że najważ- niejsze zmiany już zaszły. Zmienili się nasi ucznio- wie, ich postrzeganie otaczającego świata, sposób, w jaki się uczą, komunikują i rozwijają swoje zain- teresowania. Zmieniła się także praca, sposób jej wykonywania, i co za tym idzie – zakres zawodo- wych kompetencji przyszłości. Dzisiejsi uczniowie potrzebują umiejętności, które pozwolą im odnosić sukcesy w ich dorosłym życiu, takich jak innowacyjność i kreatywność. Nie- zbędne będą też krytyczne myślenie, współpraca, kompleksowe rozwiązywanie problemów, umie- jętne samozarządzanie i zarządzanie zasobami

ludzkimi, odpowiedzialne podejmowanie decy- zji, elastyczność i dobrze rozwinięta inteligencja emocjonalna. Dotyczy to wszystkich, niezależnie od uprawia- nej w przyszłości dziedziny. Przedstawione umie- jętności są równie ważne w zawodach artystycz- nych, usługowych i zorientowanych na człowieka, jak i w pracy w branży naukowej, technologicznej czy przemysłowej. Oczekuje się, że w związku z tak ogromną zmia- ną kulturową nastąpi moment zwrotny w edukacji – okazja, by w pełni wykorzystać olbrzymi potencjał, jaki niesie technologia cyfrowa, i aby edukacja nią wsparta stała się dla przyszłego pokolenia kluczem do sukcesu.

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

POLITYKA CYFROWEJ TRANSFORMACJI EDUKACJI • CZĘŚĆ I CYFROWA EUROPA – CYFROWA POLSKA – CYFROWA EDUKACJA

INICJATYWY UNII EUROPEJSKIEJ WSPIERAJĄCE CYFROWĄ TRANSFORMACJĘ EDUKACJI Komisja Europejska konsekwentnie przygotowuje wszystkie obszary gospodarki i wszystkich Europej- czyków na ukierunkowaną na człowieka, zrówno- ważoną i dostatnią przyszłość cyfrową. Przyszłość, w której najważniejszy jest człowiek. Zgodnie z war- tościami, które promuje UE, technologie cyfrowe powinny chronić prawa człowieka, wspierać demo- krację i zapewniać, żeby wszystkie podmioty cyfro- we działały w sposób odpowiedzialny i bezpieczny. Aby wspierać transformację cyfrową w sposób ukierunkowany na człowieka oraz skuteczniej rea- gować na wyzwania społeczne, takie jak sztuczna inteligencja lub dezinformacja, Europa potrzebuje systemów kształcenia i szkolenia dostosowanych do ery cyfrowej. Pandemia COVID-19 przyspieszyła już wcześ- niej odnotowywaną tendencję do wprowadzania metod uczenia zdalnego i hybrydowego. Odkryto nowe innowacyjne metody organizowania przez uczniów i nauczycieli nauki i zajęć lekcyjnych oraz porozumiewania się online w sposób elastyczny i dostosowany do indywidualnych potrzeb. Równocześnie wykorzystanie technologii cyfro- wych w edukacji ujawniło szereg wyzwań, jak rów- nież nierówności między tymi, którzy mają dostęp do technologii cyfrowych, a tymi, którzy go nie mają (w tym uczniami ze środowisk gorzej sytuowanych). Pojawiły się też wyzwania, jeśli chodzi o rozwój potencjału cyfrowego instytucji kształcenia i szko- lenia, doskonalenia nauczycieli i ogólnie poziomu umiejętności i kompetencji cyfrowych. Aby wesprzeć państwa członkowskie w podej- mowaniu wyzwań związanych z edukacją cyfrową i cyfryzacją szkół, Komisja Europejska opracowuje i wdraża różne programy i inicjatywy finansowane z budżetu UE.

PLAN DZIAŁANIA KOMISJI EUROPEJSKIEJ W DZIEDZINIE EDUKACJI CYFROWEJ NA LATA 2021-2027 Dostrzegając potrzeby wsparcia, zarówno w obsza- rze stosowania technologii cyfrowych przez nauczycieli, jak i podstawowych umiejętności cyfrowych uczniów, Komisja Europejska ogłosiła 30 września 2020 roku Plan Działania Komisji Europejskiej w Dziedzinie Edukacji Cyfrowej na lata 2021-2027 1. Jest to aktualizowana strategia polityczna Unii Europejskiej, w której przedstawiono wspólną wizję edukacji cyfrowej w Europie, charak- teryzującą się wysoką jakością i dostępnością dla wszystkich jej uczestników. Plan ma być pomocny w dostosowaniu systemów kształcenia i szkolenia krajów UE do wymogów ery cyfrowej. Przedsta- wiono w nim dwa priorytety strategiczne i 14 dzia- łań, które wspierają ich realizację:

• Priorytet 1 – Wspieranie rozwoju wysoce efek- tywnego ekosystemu edukacji cyfrowej.

Osiągnięcia tego celu mają zapewnić następu- jące działania:

- Dialog z państwami członkowskimi na temat edukacji cyfrowej i umiejętności cyfrowych.

- Określenie europejskich ram treści na po- trzeby edukacji cyfrowej.

- Promowanie najlepszych rozwiązań doty- czących łączności i sprzętu cyfrowego na potrzeby kształcenia i szkolenia.

- Wsparcie planowania transformacji cyfrowej instytucji kształcenia i szkolenia.

- Opracowanie wytycznych dla nauczycieli na temat etycznego wykorzystania sztucznej inteligencji i danych w nauczaniu i ucze- niu się.

1 Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej na lata 2021-2027 , https://tiny.pl/1r13hff9 (dostęp 5.10.2024).

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

GRAŻYNA GREGORCZYK

• Priorytet 2 – Poprawa kompetencji i umiejęt- ności cyfrowych potrzebnych w dobie trans- formacji cyfrowej.

Aby wesprzeć realizację celów w obu obszarach priorytetowych, Komisja utworzyła również Euro- pejską Platformę Edukacji Cyfrowej 2, która umoż- liwia współpracę zainteresowanym podmiotom z sektora edukacji cyfrowej w Europie i poza nią.

Komisja Europejska planuje osiągnąć ten cel między innymi poprzez:

EUROPEJSKIE RAMY KOMPETENCJI CYFROWYCH NAUCZYCIELI

- Wspólne wytyczne dla nauczycieli i kadry nauczycielskiej w celu wsparcia rozwoju umiejętności cyfrowych oraz zwalczania dezinformacji poprzez kształcenie i szko- lenie. - Aktualizację europejskich ram kompetencji cyfrowych w celu włączenia do nich umie- jętności związanych ze sztuczną inteligen- cją i z danymi. - Gromadzenie danych na skalę międzyna- rodową w zakresie umiejętności cyfrowych uczniów.

Digital Competence Framework for Educators 3 – DigCompEdu – Europejskie ramy kompetencji cyfrowych nauczycieli , to punkt odniesienia i prze- wodnik opisujący, co oznacza dla nauczycieli posia- danie kompetencji cyfrowych. Jest skierowany do nauczycieli na wszystkich poziomach edukacji, od wczesnego dzieciństwa, po edukację wyższą i edukację dla dorosłych, w kształ- ceniu i szkoleniu ogólnym i zawodowym, w edukacji ze specjalnymi potrzebami i w nauce pozaformalnej. Ramy mają na celu pokazanie, w jaki sposób można wykorzystać technologie cyfrowe do wspie- rania rozwoju zawodowego w edukacji i szko- leniach. Nacisk nie jest kładziony wyłącznie na umiejętności techniczne, ale przede wszystkim na kontekst nauczania i uczenia się.

- Staże „Cyfrowe możliwości” w ramach pro- gramu Erasmus+.

- Zwiększenie udziału kobiet w obszarze nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i ma- tematyki (STEM). Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej jest ważnym narzędziem umożliwiającym urzeczy- wistnienie wizji utworzenia Europejskiego Obszaru Edukacji. Celem Europejskiego Obszaru Edukacji jest poprawienie dostępu do wysokiej jakości edukacji i szkoleń, ułatwienie osobom uczącym się prze- mieszczania między systemami edukacji w różnych krajach i pomoc w utworzeniu kultury uczenia się przez całe życie. Ma również pomóc osiągnąć cele przedsta- wione w innych programach na rzecz umiejętności cyfrowych różnych grup społecznych.

Dokument definiuje sześć obszarów kompeten- cji cyfrowych dla nauczycieli:

1. Planowanie i organizacja: Umiejętność projekto- wania i wdrażania lekcji z wykorzystaniem tech- nologii cyfrowych poprzez włączanie narzędzia i zasobów odpowiednio do potrzeb uczniów. 2. Wspieranie uczniów: Umiejętność dostosowy- wania procesu nauczania do indywidualnych potrzeb uczniów oraz rozwijanie ich kompe- tencji cyfrowych.

2 https://tiny.pl/g51jdrm4 (dostęp 5.10.2024). 3 https://tiny.pl/gg_y2x8v (dostęp 5.10.2024).

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

POLITYKA CYFROWEJ TRANSFORMACJI EDUKACJI • CZĘŚĆ I CYFROWA EUROPA – CYFROWA POLSKA – CYFROWA EDUKACJA

3. Tworzenie cyfrowych treści: Zdolność do projek- towania, tworzenia i udostępniania materiałów edukacyjnych w formie cyfrowej. 4. Ocena i ocenianie: Umiejętność wykorzystywa- nia technologii cyfrowych w celu oceny postę- pów uczniów oraz efektywnego monitorowania ich osiągnięć. 5. Współpraca międzysektorowa: Zdolność do współpracy z innymi nauczycielami, instytucjami edukacyjnymi, rodzicami oraz społecznością lokalną w celu rozwijania cyfrowej edukacji. 6. Rozwój zawodowy: Stałe doskonalenie włas- nych umiejętności cyfrowych poprzez uczestni- ctwo w szkoleniach i programach rozwojowych. DigCompEdu zapewnia nauczycielom systema- tyczne podejście do podnoszenia swoich kompe- tencji cyfrowych i rozwijania umiejętności cyfro- wych uczniów i studentów. Ramy zawierają również zestaw poziomów biegłości. W przypadku każdej kompetencji istnieje sześć różnych etapów, przez które może przejść edukacja cyfrowa nauczyciela. Narzędzie samooceny jest pomocne w określeniu indywidualnych potrzeb szkoleniowych i obszarów do przyszłego rozwoju.

Model składa się z pięciu obszarów kompetencji:

1. Informacje i dane: Umiejętność oceny, prze- twarzania i tworzenia informacji w środowisku cyfrowym oraz umiejętność efektywnego za- rządzania danymi. 2. Komunikacja i współpraca: Zdolność do efek- tywnej komunikacji, współpracy i udziału w spo- łeczeństwie cyfrowym, w tym korzystanie z róż- nych narzędzi komunikacji online. 3. Kreowanie treści: Umiejętność tworzenia, re- dagowania i publikowania treści w różnych for- mach mediów cyfrowych. 4. Bezpieczeństwo: Rozumienie zagrożeń zwią- zanych z korzystaniem z technologii cyfrowej i umiejętność podejmowania świadomych de- cyzji w celu ochrony siebie i innych w środo- wisku online. 5. Rozwiązywanie problemów: Umiejętność roz- wiązywania problemów w środowisku cyfrowym poprzez wykorzystanie technologii informacyj- no-komunikacyjnych.

„DROGA KU CYFROWEJ DEKADZIE”: UNIJNY PLAN CYFROWEJ TRANSFORMACJI EUROPY DO 2030 ROKU

RAMOWY MODEL KOMPETENCJI CYFROWYCH DLA OBYWATELI

Kolejnym kluczowym dokumentem europejskim jest Digital Competence Framework for Citizens – Ramowy Model Kompetencji Cyfrowych dla Oby- wateli. Opracowany przez Komisję Europejską model określa umiejętności, które obywatele krajów członkowskich UE powinni posiadać, aby efektyw- nie funkcjonować w społeczeństwie opartym na wiedzy i technologii cyfrowej.

Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady UE w gru- dniu 2022 roku został ustanowiony program poli- tyki „Droga ku cyfrowej dekadzie” do 2030 roku (DKCD) 4. Określa on kierunki rozwoju transformacji cyfrowej krajów Unii Europejskiej poprzez wyzna- czenie szeregu celów ogólnych i celów cyfrowych w czterech obszarach: umiejętności, infrastruktu- ry, cyfryzacji przedsiębiorstw i usług publicznych. Od stycznia 2023 roku program obowiązuje także w Polsce.

4 https://tiny.pl/2p92xgx2 (dostęp 5.10.2024).

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

GRAŻYNA GREGORCZYK

Jednym z celów cyfrowych DKCD jest wykwalifi- kowane cyfrowo społeczeństwo i wysoko wykwa- lifikowani profesjonaliści w dziedzinie cyfrowej, z dbałością o osiągnięcie równowagi płci wśród cyfrowych profesjonalistów. Proces ten powinien rozpoczynać się już na etapie edukacji szkolnej poprzez wspieranie uczniów, w szczególności dziewcząt, w rozwoju zainteresowań przedmio- tami ścisłymi. Realizacja tych celów powiązana jest z działa- niami, które dotyczą m.in. zwiększenia liczby infor- matyków na rynku, w tym nauczycieli, i systemem studiów podyplomowych nadających uprawnienia do nauczania informatyki osobom niebędącym nauczycielami. Cele przedstawione w programie cyfrowej trans- formacji Europy do 2030 roku – Droga ku cyfrowej dekadzie – pomagają również osiągać wszystkie przedstawione powyżej dokumenty, w tym Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej, który jest ważnym narzędziem umożliwiającym urzeczywist- nienie wizji utworzenia do 2025 roku Europejskiego Obszaru Edukacji. Program Cyfrowej dekady określa cztery kon- kretne cele do osiągnięcia do 2030 roku, które obejmują: • posiadanie przynajmniej podstawowych umie- jętności cyfrowych przez co najmniej 80% osób w wieku 16-74 lat; • korzystanie z przetwarzania w chmurze, tech- nologii dużych zbiorów danych i sztucznej in- teligencji przez 75% firm; • osiągnięcie przez 90% MŚP (małe, średnie przed- siębiorstwa) co najmniej podstawowego wskaź- nika wykorzystania technologii cyfrowych; • zagwarantowanie powszechnego dostępu do wszystkich najważniejszych usług publicznych w internecie, dotarcie z łączem gigabitowym i 5G dla każdego i wszędzie, w tym na obszarach wiejskich i odległych.

To dość ambitne plany, zwłaszcza że, jak wynika z danych opublikowanych w lutym 2023 roku przez Kancelarię Premiera Rady Ministrów, w Polsce ist- nieje 1,6 mln internetowych białych plam, które nie posiadają dostępu do szybkiego internetu. Choć problem dotyczy przede wszystkim obszarów wiej- skich oraz o niskiej urbanizacji, to bez zapewnienia szerokopasmowego dostępu do sieci internetowej rozwój cyfrowej gospodarki, w tym także oświaty, nie jest możliwy.

POLITYKA CYFROWEJ TRANSFORMACJI EDUKACJI W POLSCE

W wyniku działań Rady Europy UE, 16 lipca 2024 roku został zaktualizowany Krajowy Plan Odbu- dowy i Zwiększania Odporności (KPO). Jednym z kamieni milowych KPO było przyjęcie przez Radę Ministrów uchwały w sprawie polityki transformacji cyfrowej obszaru edukacji. W Monitorze Polskim z dnia 17 września 2024 roku została ogłoszona Uchwała Nr 98 Rady Mini- strów z dnia 12 września 2024 roku w sprawie przyjęcia polityki publicznej pod nazwą Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji 5. Przyjęcie Polityki nastąpiło po przeprowadzeniu szerokich konsultacji społecznych, które trwały cały sierpień. Uchwała mająca charakter dokumentu progra- mowego i strategicznego stanowi podstawę do przeprowadzenia zmian w systemie edukacji i do re- alizacji inwestycji w nowe technologie oraz określa kierunki cyfryzacji systemu edukacji w perspektywie krótko- , średnio- i długoterminowej. Perspektywa krótkoterminowa sięga do 2027 roku, średnioter- minowa do 2030, a długoterminowa do roku 2035. Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji (w skrócie PCTE ) stanowi politykę publiczną okre- ślającą podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodar- czym i przestrzennym w dziedzinie edukacji.

5 Ogłoszony tekst Uchwały znajduje się pod adresem https://tiny.pl/hb4-hvxf (dostęp 5.10.2024).

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

POLITYKA CYFROWEJ TRANSFORMACJI EDUKACJI • CZĘŚĆ I CYFROWA EUROPA – CYFROWA POLSKA – CYFROWA EDUKACJA

PCTE spełnia priorytety przyjęte w omówionym wcześniej Planie Działania w Dziedzinie Edukacji Cyfrowej na lata 2021-2027 , w którym przedsta- wiono wspólną wizję edukacji cyfrowej w Europie. Dokument jest sporządzony w formie Dekalogu Cyfrowej Transformacji Edukacji. W każdym z dzie- sięciu ściśle powiązanych ze sobą obszarów opi- sano diagnozę stanu obecnego, cele strategiczne transformacji i kierunki interwencji potrzebne do zrealizowania zmiany. Ponieważ w systemie eduka- cji działania z poszczególnych obszarów przenikają się, przy każdym obszarze dodatkowo przedsta- wiono jego powiązania z innymi obszarami.

Głównym celem działań w obszarze pierwszym jest przeprowadzenie analizy tego, na jakim etapie są obecnie szkoły w zakresie wyposażenia i wyko- rzystywania nowych technologii, a w przyszłości stworzenie systemu monitorowania stanu edukacji cyfrowej obejmującego wszystkie obszary Polityki, który powinien na bieżąco dawać rzetelną, wszech- stronną informację o stanie edukacji w obliczu cyfrowej rewolucji. Wszystkie działania w drugim obszarze podej- mowane są w celu gruntownej przebudowy obo- wiązującej podstawy programowej, w większym stopniu uwzględniającej rozwój nowych techno- logii w różnych aspektach pracy szkoły, nie tylko na informatyce. Tworzeniem nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego zajmie się interdyscyplinarny zespół, który będzie miał wpływ na autorów pod- staw programowych poszczególnych przedmiotów, aby w realizacji swoich przedmiotów uwzględniali oni zagadnienia związane z rozwojem technologii i kompetencji cyfrowych, w tym sztucznej inteligen- cji. Dotyczy to wszystkich etapów edukacji, w tym także wychowania przedszkolnego. Podstawa programowa powinna w większym stopniu odnosić się do zmian zachodzących w ota- czającej rzeczywistości, dotyczących rozwoju tech- nologii. W szczególności elementy nowych techno- logii wirtualnej rzeczywistości, robotyki i informatyki z urządzeniami fizycznymi oraz sztucznej inteligen- cji i uczenia maszynowego powinny być uwzględ- nione w zakresie kształcenia ogólnego (w kontek- ście narzędzi wspomagających) i informatycznego (w celu zrozumienia ich działania) i z praktycznym wykorzystaniem we wszystkich przedmiotach – czytamy w Polityce.

Obszary Dekalogu Cyfrowej Transformacji Edu- kacji są następujące:

1. Ewaluacja stanu edukacji cyfrowej oraz wyko- rzystania technologii edukacyjnej przez uczniów.

2. Zmiana obowiązującej podstawy programo- wej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego.

3. Nowe technologie, w tym sztuczna inteligen- cja w szkole.

4. Metody kształcenia, dydaktyka cyfrowa, cyfrowe zasoby dydaktyczne.

5. Kształcenie i doskonalenie nauczycieli.

6. Wyposażenie uczniów, nauczycieli i szkół.

7. Kształcenie cyfrowych specjalistów.

8. Cyfrowe bezpieczeństwo.

9. Zmiana organizacji pracy szkoły.

10. Wsparcie nauczycieli i szkół w procesie cyfro- wej transformacji.

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

GRAŻYNA GREGORCZYK

Punkt trzeci Dekalogu poświęcono nowym tech- nologiom, a w szczególności sztucznej inteligen- cji. Autorzy Polityki wskazują, że powszechnie dostępne najnowsze technologie cyfrowe, w tym AI – sztuczna inteligencja – mają walory edukacyjne, jak i możliwe zastosowania poza edukacją. Z tego względu powinny znaleźć się w ofercie szkolnych zajęć w różnym zakresie i na różnych poziomach edukacji. W sposób zaplanowany i przemyślany należy je przybliżać uczniom. Wszystkie trzy grupy urządzeń: roboty, płytki programowalne, sztuczna inteligencja, mają walory edukacyjne i reprezentują rozwiązania o dużym znaczeniu nie tylko w edukacji. Roboty będą coraz częściej wyręczać człowieka, mikrokontrolery z czujnikami i modułami wykonawczymi to frag- menty tzw. urządzeń wbudowanych, z którymi człowiek ma do czynienia na co dzień, natomiast elementy sztucznej inteligencji w zawrotnym tempie będą wdzierać się do życia jednostek i spo- łeczeństw, stając się zarówno wsparciem dla czło- wieka, jak i wnosząc zagrożenia. Wspomniane powyżej grupy urządzeń dotarły już do wielu szkół i są do dyspozycji uczniów i nauczycieli. Zmianie ulec ma też sposób pracy z uczniami na lekcjach. Ma być w większym stopniu nasta- wiony na pracę projektową. Jak wskazano w doku- mencie, system klasowo-lekcyjny jako dominująca obecnie organizacja zajęć w szkole stanowi jedną z przeszkód na drodze do pełnego wykorzystania potencjału technologii. Postuluje się znaczące pogłębienie uzupełnienia tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego innymi modelami organizacji zajęć w szkole, zwłaszcza metodą projektów, o której mówi wielokrotnie pod- stawa programowa kształcenia ogólnego – ogólnie w preambule oraz w odniesieniu do poszczegól- nych przedmiotów.

Korzystanie przez uczniów i nauczycieli z tech- nologii na zajęciach, nie tylko informatycznych, w naturalny sposób prowadzi do zrywania z trady- cyjnym przekazem, czyli metodą podającą, w której nauczyciel jest nadawcą, a uczeń odbiorcą. W naj- prostszej sytuacji technologia jest katalizatorem aktywności uczniów, ale najczęściej jest ich wspar- ciem i nierzadko partnerem, zwłaszcza w przypadku specjalnych potrzeb edukacyjnych. Kolejny punkt Dekalogu dotyczy kształcenia i doskonalenia nauczycieli, które ma ich przygo- tować do wykorzystywania aktualnych technologii cyfrowych w nauczaniu. Autorzy podkreślają, że przygotowanie nauczy- cieli zarówno do realizacji zajęć zgodnie z obowią- zującą podstawą programową kształcenia ogólnego, jak i z uwagi na nowe technologie, jest kluczowe dla rozwoju kompetencji uczniów w ogólności, a kom- petencji cyfrowych w szczególności. Dotyczy to zarówno nauczycieli informatyki, jak i nauczycieli pozostałych przedmiotów. Zadanie to powinno być realizowane już w trakcie przygotowania nauczy- ciela do zawodu. Należy również kształcić kompetencje miękkie nauczycieli, przygotować ich do pracy w zespołach nauczycielskich, zająć się organizacją ich pracy, motywacją, przywództwem i etyką, samoświado- mością emocjonalną i społeczną. W systemie doskonalenia czynni nauczyciele powinni mieć możliwość uzupełniania swojej wiedzy i umiejętności odpowiednio do swoich potrzeb i potrzeb szkół, w których są zatrudnieni. Dobrej jakości oferta doskonalenia dla nauczy- cieli informatyki i nauczycieli innych przedmiotów w zakresie wykorzystywania narzędzi cyfrowych powinna być dostępna dla zainteresowanych nauczycieli w sposób stały.

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

POLITYKA CYFROWEJ TRANSFORMACJI EDUKACJI • CZĘŚĆ I CYFROWA EUROPA – CYFROWA POLSKA – CYFROWA EDUKACJA

Systemom kształcenia i doskonalenia nauczycieli powinny towarzyszyć rozwiązania organizacyjne w szkołach, umożliwiające czynnym nauczycielom doskonalenie w godzinach pracy. Ze względu na koszty kształcenia i doskonalenia nauczycieli w uczelniach i placówkach doskona- lenia nauczycieli, różne formy kształcenia i pod- noszenia kwalifikacji nauczycieli, w szczególności w zakresie kompetencji cyfrowych, powinny być w istotnym stopniu finansowane przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz przez organy prowadzące szkoły. W punkcie szóstym Dekalogu autorzy zauważają, że największym wyzwaniem dla organów prowa- dzących szkoły i dla szkół jest nowoczesne wypo- sażenie pracowni komputerowych oraz zapewnie- nie wystarczającej liczby komputerów (laptopów, tabletów) ze stałym dostępem do internetu, aby w każdej sali lekcyjnej mogły odbywać się zajęcia z wykorzystaniem technologii cyfrowych. Z perspektywy szkoły, cyfrowa transformacja powinna polegać przede wszystkim na zapewnie- niu dostępu do technologii cyfrowej i dostępu do internetu w każdym miejscu w szkole, w którym nauczyciel z uczniami (a także sam nauczyciel lub sami uczniowie) chcą wykorzystać technologię w celach edukacyjnych, z uwzględnieniem zróż- nicowania potrzeb dzieci i uczniów oraz zasad dostępności. Poza narzędziami cyfrowymi jak sprzęt i opro- gramowanie, należy zapewnić również dostęp do zasobów edukacyjnych. Dotyczy to także takich placówek jak przedszkola, placówki oświatowe czy ośrodki doskonalenia nauczycieli. Konieczne jest dokończenie zapełniania białych plam w dostępie do internetu na mapie szkół oraz sfinalizowanie tworzenia infrastruktury sieciowej wewnątrz szkół w oparciu o każdorazowy audyt potrzeb danej placówki.

W nowym projekcie znalazł się także następca pro- gramu „Laptop dla Ucznia”, który realizacji doczeka się jednak dopiero w 2025 roku. W jego ramach do szkół podstawowych ma trafić 735 tysięcy laptopów i tabletów, 4 tysiące szkół ponadpodstawowych ma otrzymać laboratoria sztucznej inteligencji, a kolejne 4 tysiące laboratoria STEM. Przewidziane jest także wyposażenie nauczycieli w nowe prze- nośne komputery. Nowemu wyposażeniu mają też towarzyszyć szkolenia nauczycieli. Siódmy etap to kształcenie cyfrowych specja- listów, które ma się już rozpoczynać na poziomie szkolnej edukacji. W związku z dynamicznie zmieniającym się rynkiem pracy oraz zapotrzebowaniem na umie- jętności zawodowe dostosowane do potrzeb gospodarki, m.in. wynikające z transformacji cyfro- wej, konieczna jest systematyczna analiza i dosto- sowanie obecnie obowiązujących podstaw pro- gramowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego do zmian technologicznych, w tym zmian związanych z Przemysłem 5.0. Celem jest dopasowywanie kształcenia zawodo- wego do potrzeb polskiej gospodarki przez przegląd i aktualizację oferty kształcenia zawodowego oraz podstaw programowych kształcenia w zawodach pod względem aktualnych potrzeb rynku pracy oraz przejścia na gospodarkę cyfrową, a także przegląd dostępnych kwalifikacji wolnorynkowych ujętych w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji oraz opra- cowanie rekomendacji dotyczących zmian w kwali- fikacjach wolnorynkowych w zakresie kompetencji cyfrowych.

Punkt ósmy jest bardzo ważny, dotyczy bowiem cyberbezpieczeństwa.

Dostosowanie systemu edukacji szkolnej do wyzwań cyfrowego świata w zakresie cyberbezpie- czeństwa nabiera szczególnego znaczenia w obli- czu globalnych zagrożeń.

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

GRAŻYNA GREGORCZYK

Celem działania jest podniesienie świadomości, wiedzy i umiejętności całej społeczności szkol- nej, w tym także rodziców, w zakresie szeroko rozumianego cyberbezpieczeństwa oraz dopro- wadzenie do sytuacji, w której każdy zna zasady odpowiedzialnego i bezpiecznego korzystania z mediów i informacji, z zasobów edukacyjnych i urządzeń cyfrowych. W miarę możliwości wie, jak zabezpieczyć swoje dane, przeciwdziałać dez- informacji, odróżniać informacje celowo fałszywe i szkodzące od wprowadzających w błąd w wyniku nieświadomości. Ważnym aspektem cyberbezpieczeństwa jest profilaktyka cyberprzemocy, kontaktu z niebez- piecznymi treściami, cyberuzależnień, świadomość zagrożeń i konsekwencji prawnych prowadzonej aktywności w internecie oraz zagrożeń związanych z wizerunkiem online i prywatnością. Punkt dziewiąty traktuje o zmianach w organi- zacji pracy szkoły – chodzi o uzupełnienie trady- cyjnych lekcji o nowe modele prowadzenia zajęć, szczególnie o metodę projektów wspartą przez technologię. Głównym celem jest zbudowanie w Polsce sta- bilnej cyfrowej szkoły z nowoczesnymi, użytecz- nymi i cyberbezpiecznymi rozwiązaniami orga- nizacyjnymi, metodycznymi i sprzętowymi. Wraz z ekspansją technologii i cyfrowej transformacji szkoły niezbędna okazuje się zmiana organizacji pracy szkoły przez wprowadzenie aktywności ucz- niów, jak również nauczycieli do realizacji projektów przedmiotowych i międzyprzedmiotowych. Punkt ostatni Dekalogu związany jest ze wspar- ciem nauczycieli i szkół w procesie cyfrowej trans- formacji. Do tej pory kwestie związane z technolo- gią spoczywały na nauczycielach informatyki, teraz proponuje się utworzenie nowego stanowiska – szkolnego koordynatora cyfrowej edukacji.

Z badania Komisji Europejskiej6 wynika, że brak wsparcia pedagogicznego i technicznego jest jedną z największych przeszkód, jakie napotykają nauczyciele w korzystaniu z technologii cyfrowych. Odpowiedniego wsparcia dyrektorowi, nauczycie- lom i szerzej rozumianej społeczności szkolnej będą udzielać koordynatorzy cyfrowej edukacji.

CYFROWA REWOLUCJA TAK, ALE NIE WSZYSTKO OD RAZU

Nowa strategia cyfryzacji edukacji została wprowa- dzona uchwałą Rady Ministrów. Zgodnie z zapisami w uchwale dokument zaczął obowiązywać już od 18 września 2024 roku. Monitorowanie realizacji polityki zostało powie- rzone właściwemu ministrowi do spraw oświaty i wychowania, który w terminie do 15 czerwca danego roku ma przedstawiać Radzie Ministrów informację o realizacji działań za rok poprzedni. Plan jest oczywiście wieloletni. Ostatnie dłu- goterminowe działania w ramach strategii mają się zakończyć w 2035 roku. W załącznikach do uchwały został przedsta- wiony szczegółowy plan monitoringu i wdrażania Polityki Cyfrowej Transformacji Edukacji (PCTE). Umieszczono w nim działania w ramach PCTE oraz działania z Programu Rozwoju Kompetencji Cyfrowych (PRKC) i II rewizji KPO wraz ze źródłami finansowania. Dokument określa sam kierunek, ale towarzyszy mu plan, w którym zebrane są wszystkie działania w perspektywie 2021-2035 związane z edukacją cyfrową, wynikające z dotychczasowych dokumen- tów (np. z Programu Rozwoju Kompetencji Cyfro- wych MC), działań już rozpoczętych i zaplanowa- nych w ramach KPO i FERS i działań zaplanowanych do finansowania z budżetu państwa. Jest zatem kopalnią informacji i wskazuje, jakie projekty będą realizowane.

6 2nd Survey of Schools on ICT in Education, 2019 , s. 48, https://tiny.pl/4w719jr1 (dostęp 5.10.2024).

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

POLITYKA CYFROWEJ TRANSFORMACJI EDUKACJI • CZĘŚĆ I CYFROWA EUROPA – CYFROWA POLSKA – CYFROWA EDUKACJA

Większość biorących udział w społecznych konsul- tacjach dobrze ocenia Politykę Cyfrową Transfor- macji Edukacji jako dokument o kluczowym zna- czeniu dla przyszłości edukacji w Polsce, zwracając jednocześnie uwagę, że zmiana jest konieczna, ale niełatwa do przeprowadzenia.

Należy zatem zadbać o to, aby cyfrowa transforma- cja edukacji była działaniem bardziej zorientowa- nym na ludzi niż na technologię. Uwaga powinna być skierowana przede wszystkim na docenienie krytycznej i coraz ważniejszej roli, jaką odgrywają nauczyciele oraz na przygotowanie liderów szkół do skutecznego wykorzystywania możliwości tech- nologii cyfrowych w uczeniu się i nauczaniu oraz zarządzaniu pracą. Lee Kuan Yew, pierwszy premier Singapuru, kraju, który ostatnio wygrywa w rankingach najlepszych systemów edukacji OECD, podkreślał bowiem, że kraj jest tak dobry, jak jego obywatele, a oni z kolei tak dobrzy, jak ich nauczyciele. ∞

KILKA REFLEKSJI NA KONIEC

Od kilku dziesięcioleci do szkół i programów nauczania z wielkim zapałem wprowadza się nowe technologie. Poszczególne propozycje przedsta- wione w Dekalogu nie wydają się być zatem niczym nowym i odkrywczym. Aby te działania przyniosły w końcu oczekiwane efekty, wielkiemu zapałowi musi towarzyszyć nie tylko aktualna wiedza na temat potencjału cyfro- wych narzędzi, ale także świadomość, że cyfrowa transformacja dotyka całej szkoły, a nie wybranego jej obszaru. Dotyczy przede wszystkim zmiany mentalności ludzi, wymaga od nich otwartości na naukę, współpracę, dzielenie się doświadczeniem, na elastyczność w działaniu. Przekonanie nauczycieli, pracowników, zmiana ich podejścia i utrwalonych sposobów pracy, sta- ranne planowanie, dobór odpowiednich metod kształcenia to jedne z najtrudniejszych obszarów tej transformacji. Jeśli nie staniemy na wysokości zada- nia, może okazać się, że wcielamy w życie słowa Johna Deweya: Jeśli uczymy dzisiejszych uczniów tak jak wczoraj, okradamy ich z przyszłości. Podnoszenie kwalifikacji pracowników w celu przeciwdziałania cyfrowemu wykluczeniu oraz zapewnienie nauczycielom kwalifikacji niezbędnych dla nowoczesnej dydaktyki jest złożonym proble- mem, który wymaga współpracy placówek oświa- towych, systemu szkolnictwa wyższego i admini- stracji państwowej.

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji część II

Edukacja cyfrowa w Polsce oraz wykorzystanie technologii przez uczniów – wybrane badania

GRAŻYNA GREGORCZYK Była wieloletnia Dyrektor Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie

Od wielu lat w Polsce są realizowane programy za- równo na szczeblu rządowym, jak i samorządowym, dotyczące rozwoju umiejętności i kompetencji cy- frowych uczniów i nauczycieli oraz mające na celu poprawienie infrastruktury technologicznej w szko- łach przez zakup sprzętu komputerowego i zapew- nienie dostępu do szerokopasmowego internetu. Ponad 30 lat aktywności i starań edukacyjnego środowiska informatyków w Polsce doprowadziły do obecnej sytuacji, w której obowiązkowymi zajęciami z informatyki, w tym nauki programowania, są objęci wszyscy uczniowie na każdym etapie edukacyjnym. Jest to ewenement w skali światowej. Warto podkreślić, że gdyby nie wcześniejsze przygotowanie wszystkich uczniów w ramach re- gularnych zajęć informatyki (a jeszcze wcześniej w zakresie TIK), znacznie gorzej radziliby oni sobie w czasie zajęć na odległość w okresie pandemii w latach 2020-2022. Ogłoszona we wrześniu 2024 roku Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji, w skrócie PCTE, stanowi politykę publiczną, której zapisy określają uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wy- miarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym, niezbędne do przeprowadzenia fundamentalnych zmian w dziedzinie edukacji.

Działania te są niezbędne dla dalszego rozwoju edukacji cyfrowej w Polsce i mają zagwarantować przygotowanie kolejnych pokoleń do funkcjono- wania i życia w społeczeństwie w warunkach coraz bardziej rozwiniętej technologii. Autorzy dokumentu mają świadomość, że cyfro- wa transformacja edukacji powinna być realizowana w oparciu o rzetelne dane pochodzące z publicz- nych systemów informacji, prowadzonych zarów- no przez instytucje związane z resortami edukacji i cyfryzacji, jak i instytucje zewnętrzne, oraz z ba- dań naukowych. Proponowane działania muszą być uzasadnione aktualną oceną, na jakim etapie są obecnie szkoły, jeśli chodzi o cyfryzację. W systemach informacji administrowanych przez instytucje publiczne (Centrum Informatyczne Edu- kacji, Ośrodek Przetwarzania Informacji, NASK) zbie- rany jest wąski zakres danych na temat cyfryzacji edukacji. Dotyczy on głównie infrastruktury techno- logicznej w szkołach, zakupów sprzętu komputero- wego i dostępu do szerokopasmowego internetu. Brakuje natomiast informacji o osiągnięciach na kolejnych etapach edukacji w zakresie kompetencji uczenia się z wykorzystaniem dostępnych narzędzi i materiałów, przygotowania do efektywnego, bez- piecznego i odpowiedzialnego korzystania z do- stępnych cyfrowych zasobów, rozwijania talentów i zainteresowań w oparciu o technologię.

Meritum 4 (75) 2024 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny

POLITYKA CYFROWEJ TRANSFORMACJI EDUKACJI • CZĘŚĆ II EDUKACJA CYFROWA W POLSCE ORAZ WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII PRZEZ UCZNIÓW – WYBRANE BADANIA

Uzyskanie obrazu poziomu cyfryzacji polskiej edu- kacji wymaga więc sięgnięcia po wyniki badań pro- wadzonych przez różne podmioty. CYFROWY ROZWÓJ OŚWIATY W JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W ramach projektu Cyfrowy rozwój oświaty w jed- nostkach samorządu terytorialnego – szkolenie i doradztwo dla kadry JST, Związek Miast Polskich przeprowadził w lutym i marcu 2024 roku badanie stanu infrastruktury informatycznej w szkołach1. Celem badania było zdiagnozowanie stanu wy- posażenia szkół w narzędzia informatyczne oraz określenie poziomu ich wykorzystania przez na- uczycieli i uczniów w szkołach różnego typu. Ankiety badawcze wypełniło 6300 przedstawicieli szkół, co stanowi 32% wszystkich placówek w Polsce. W szkołach dominują łącza światłowodowe (84%). Prędkość większości łączy nie przekracza 500 Mb/s. Łącze poniżej 100 Mb/s funkcjonuje w co drugiej ze szkół najmniejszych (53%) i w co trzeciej ze szkół największych (30%). Według badanych za- deklarowana przepustowość pozwala na wygodne wykorzystywanie zasobów internetu sporadycznie. Uniemożliwia jednocześnie systematyczne i po- wszechne wykorzystywanie zasobów multimedial- nych, a także ewentualny przekaz ze szkoły większej liczby zajęć (np. pracę wielu nauczycieli w sytuacji jakiejś katastrofy czy kolejnej pandemii). Dostęp do internetu w szkolnych salach lekcyj- nych jest standardem. W 81% szkół internet jest do- stępny we wszystkich salach, a w 16% w większości pomieszczeń. W znaczącej większości wszystkich szkół (92%) nauczyciele mają możliwość korzystania z kompu- terów w salach lekcyjnych (wszystkich – 78%, więk- szości – 15%). Dostęp ten jest nieznacznie szerszy w szkołach z większą liczbą uczniów oraz ogólno- kształcących. 1 Szczegółowe wyniki badania zawiera opracowanie Stan infrastruk- tury informatycznej w szkołach. Wyniki badania (15 lutego – 29 mar- ca 2024 r.) dostępne pod adresem https://tiny.pl/wkxk241v (dostęp 5.10.2024).

W co piątej szkole (24%) żaden nauczyciel nie ko- rzysta ze służbowego komputera, a w jednej trzeciej (33%) korzysta z nich mniej niż jedna czwarta nauczy- cieli. W większości szkół (łącznie to 57% jednostek) wszyscy lub znacząca większość nauczycieli, jeśli korzystają z komputera na lekcji dla celów eduka- cyjnych, to są to urządzenia prywatne. Narzędzia do zdalnej komunikacji są stale obec- ne w szkołach. Sposób ich używania nie zależy od lokalizacji szkoły i w nieznacznym stopniu zwięk- sza się wraz ze wzrostem liczby uczniów w szkole. Nieznacznie częściej programy te wykorzystywane są w liceach ogólnokształcących – 43% szkół za- deklarowało, że korzysta z nich regularnie lub dość często, kolejne 41% – czasami. Komunikacja zdalna związana jest głównie z pra- cą wewnętrzną szkół – 73% szkół zadeklarowało, że jest wykorzystywana do prowadzenia szkoleń człon- ków rady pedagogicznej, spotkań zespołów przed- miotowych (50%) oraz międzyszkolnych spotkań lub narad dyrektorów (39%). Widać więc wyraźnie, że pandemia zmieniła sposób funkcjonowania dosko- nalenia zawodowego nauczycieli oraz wewnętrzną organizację szkół. Ograniczono czas pobytu w szko- le po południu na rzecz komunikacji zdalnej. Wykorzystanie zasobów internetu (nadzorowa- nych lub nie) deklaruje znacząca większość respon- dentów. Korzystanie z zasobów recenzowanych, takich jak Zintegrowana Platforma Edukacyjna i plat- formy wydawców podręczników częściej deklarują respondenci ze szkół podstawowych prowadzonych przez gminy i szkół niepublicznych. W większości szkół za wszelkie działania zwią- zane z utrzymaniem infrastruktury informatycznej odpowiadają nauczyciele, a w mniejszych szkołach podstawowych – dyrektor. Szczególnie wyraźnie widać to w pracowniach informatycznych. W prze- ważającej większości zajmują się nimi nauczycie- le informatyki. W szkołach ponadpodstawowych zadania te częściej powierzane są podmiotom zewnętrznym oraz innym osobom niebędącym nauczycielami.

Page 1 Page 2 Page 3 Page 4 Page 5 Page 6 Page 7 Page 8 Page 9 Page 10 Page 11 Page 12 Page 13 Page 14 Page 15 Page 16 Page 17 Page 18 Page 19 Page 20 Page 21 Page 22 Page 23 Page 24 Page 25 Page 26 Page 27 Page 28 Page 29 Page 30 Page 31 Page 32 Page 33 Page 34 Page 35 Page 36 Page 37 Page 38 Page 39 Page 40 Page 41 Page 42 Page 43 Page 44 Page 45 Page 46 Page 47 Page 48 Page 49 Page 50 Page 51 Page 52 Page 53 Page 54 Page 55 Page 56 Page 57 Page 58 Page 59 Page 60 Page 61 Page 62 Page 63 Page 64 Page 65 Page 66 Page 67 Page 68 Page 69 Page 70 Page 71 Page 72 Page 73 Page 74 Page 75 Page 76 Page 77 Page 78 Page 79 Page 80 Page 81 Page 82

www.oeiizk.waw.pl

Made with FlippingBook - Online Brochure Maker