19
Meritum 4 (67) 2022 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
EWOLUCJA URZĄDZEŃ I PRZYRZĄDÓW DO OBLICZEŃ NA DRODZE DO KOMPUTERÓW W EDUKACJI
i automatyzowała jedynie przenoszenie przy doda- waniu. W 1645 roku swój kalkulator, a dokładniej – sumator zwany Pascaliną , ukończył Blaise Pascal (1623-1662), chcąc dopomóc swojemu ojcu, pobor- cy podatkowemu. Wyprodukowano około 50 eg- zemplarzy tej maszyny, przeznaczonej do obliczeń w różnych systemach monetarnych oraz dla geode- tów. W Pascalinie został wykorzystany mechanizm licznikowy , w którym można zwiększać każdą po- zycję, obracając odpowiednie koło. Koła zawierają zęby i są sprzężone ze sobą tak, by było możliwe przenoszenie cyfr. Inny wielki matematyk Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716)⁵, współtwórca ra- chunku różniczkowego i całkowego, po ponad 20 latach wysiłków w 1694 roku ukończył budowę żywej ławy do obliczeń , w której głównym elemen- tem był tzw. bęben schodkowy (ang. stepped drum ). Koncepcyjnie maszyny Pascala i Leibniza mają nie- wiele wspólnego pod względem zastosowanych mechanizmów. W późniejszych latach mechanizm licznikowy był wykorzystywany w wielu urządze- niach do liczenia, a także do zliczania, np. w me- chanicznych licznikach samochodowych. Z kolei bęben schodkowy zastosował m.in. Charles Xavier Thomas de Colmar (1785-1870), który w roku 1820 opatentował swój kalkulator o nazwie
Rysunek 4. Kalkulator Curta
Do pojawienia się kalkulatorów elektronicznych w roku 1972 wyprodukowano blisko 150 tys. sztuk tego kalkulatora. Genialnym pomysłem było użycie w nim jednego bębna Leibniza dla wszystkich pozy- cji w liczbach, zarówno do dodawania, jak i do odejmowania. Kalkulator ten uchodzi za szczytowe osiągnięcie w dziedzinie mechanicznych urządzeń do obliczeń. Wypada jeszcze wspomnieć o chyba najbardziej popularnych maszynkach do liczenia zwanych kręciołkami ze względu na sposób wyko- nywania obliczeń przez kręcenie korbką.
Arithmometre (stąd popularna na- zwa arytmometr ) i w kolejnych latach odniósł duży sukces ryn- kowy, produkując ich ponad 5 tys. U schyłku ery kalkulatorów me- chanicznych powstał jeszcze
jeden kalkulator z wyko- rzystaniem bębna schod- kowego, noszący nazwę Curta . Skonstruował go w roku 1943 Curt Herzstark (1902-1988), będąc więź- niem obozu koncentracyj- nego w Buchenwaldzie.
Rysunek 5. Maszyna zwana kręciołkiem
5 Poza dążeniem do zbudowania maszyny do obliczeń – zainspirowanym zapewne Pascaliną, którą poznał wcześniej – Leibniza interesował problem filozoficzny zbudowania systemu logicznego, w którym np. dysputy filozofów mogłyby być zautomatyzowane poprzez sprowadzenie ich do wykonania formalnych rachunków logicznych. Uważał matematykę za naukę o automatyzacji pracy ludzkiej. Uznaje się go także za inicjatora systemu binarnego na kontynencie europejskim. Jego ideę zaczerpnął od Chińczyków. Używali oni specjalnych symboli na oznaczanie dwóch wykluczających się stanów, jak dzień i noc, dobro i zło itp. System binarny miał stanowić uniwersalny język automatyzowanych dysput.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker