21
Meritum 4 (67) 2022 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
EWOLUCJA URZĄDZEŃ I PRZYRZĄDÓW DO OBLICZEŃ NA DRODZE DO KOMPUTERÓW W EDUKACJI
Suwak logarytmiczny jest przykładem analogo- wego narzędzia obliczeniowego, w którym wiel- kości występujące w obliczeniach i wyniki obliczeń określa się na podstawie długości odpowiednich odcinków. Suwaków logarytmicznych używali najwięksi naukowcy, począwszy od Keplera, przez Newtona, kończąc na Einsteinie. Suwakiem posłu- giwano się w obliczeniach towarzyszących najwięk- szym przedsięwzięciom do końca lat 60. Towarzy- szył on m.in. pierwszej wyprawie na Księżyc w roku 1969 (wtedy nie było jeszcze kalkulatorów elektro- nicznych, nie mówiąc o komputerach osobistych). Z suwaków korzystano przy projektowaniu kalkula- torów, które stały za ich zagładą! Wyprodukowano na świecie ponad 40 mln suwaków, w większości w postaci dwóch przesuwanych linijek logarytmicz- nych. Suwaki mają także bardzo ciekawe realizacje w postaci kół, zegarków i walców, które umożliwiają wydłużanie skali aż do 20 metrów, by prowadzić obliczenia z większą dokładnością. Logarytmy nie zniknęły wraz z suwakami i dzi- siaj w informatyce i matematyce trudno wyobrazić sobie rozumowanie (myślenie) komputacyjne czy matematyczne bez umiejętności sprawnego posłu- giwania się logarytmami (funkcją logarytmiczną). W latach 50. i 60. XX wieku umiejętności wykonywa- nia obliczeń za pomocą suwaka były niezbędne do ukończenia studiów inżynierskich, chociaż suwa- kiem logarytmicznym można się posługiwać, nie znając logarytmów, tak nielubianych przez wielu uczniów i studentów!
Komputer osobisty z początków lat 80. XX wieku można uznać za zwieńczenie wysiłków, zarówno tych, których efektem były przeróżne konstrukcje kalkulatorów mechanicznych, przeznaczonych na ogół do osobistego użytku, jak i tych, które skupiały się na budowie komputera o ogólnym i powszech- nym przeznaczeniu. Idea maszyny do obliczeń ogólnego prze- znaczenia, również programowalnej, zrodziła się w pierwszej połowie XIX wieku, na długo przed rzeczywistymi możliwościami jej zbudowania nawet w wersji mechanicznej. Wysiłki Charlesa Babbage’a (1792-1871), najpierw dotyczące zbu- dowania maszyny różnicowej do produkowania bezbłędnych tablic matematycznych, a później maszyny analitycznej, której koncepcja niewiele odbiegała od funkcjonowania dzisiejszych kom- puterów, zakończyły się niepowodzeniem. Żadnej z tych maszyn nie zbudował, ale tą drugą zachwy- ciła się Lady Augusta Ada Lovelace (1815-1852), córka Byrona, i napisała dla tej nieistniejącej ma- szyny program 8 ,5za co dzisiaj uznawana jest za pierwszą programistkę. W swoich „Notes” o maszy- nie analitycznej stwierdziła: maszyna analityczna nie ma aspiracji, by zapoczątkować cokolwiek. Potrafi wykonać cokolwiek, my wiemy, jak to wykonać (ang. The Analytical Engine has no pretensions to originate anything. It can do whatever we know how to order it to perform [wyróżnienia Ady]). To stwierdzenie, uważane za Zastrzeżenie Lady Lovelace (ang. Lady Lovelac’s Objection ), skomen- tował Alan M. Turing (1912-1954) w swojej słynnej pracy z 1950 roku „Computing machinery and intel- ligence”. Pisał w niej: Wierzę, że za pięćdziesiąt lat stanie się możliwe programowanie maszyn cyfro- wych […] tak, aby grały w grę w naśladownictwo [ta gra to tzw. Test Turinga] tak dobrze, że przeciętny pytający po pięciu minutach zadawania pytań nie będzie miał więcej niż 70 procent szansy dokonania prawidłowej identyfikacji […] wierzę, że pod koniec 85 Warto tę historię przytaczać dzisiaj uczniom i innym adeptom infor- matyki, w tym programistom, po to, żeby uświadomić im, że komputer nie jest specjalnie potrzebny do zaprojektowania i napisania programu. Jest on oczywiście konieczny, gdy program trzeba wykonać, wtedy wcześniej trzeba go zakodować w języku zrozumiałym dla konkretnej maszyny.
2. A NA CO MOŻE STAĆ KOMPUTERY?
Dla wielu osób informatyka nie ma jeszcze swojej historii. Współczesny komputer jest jednak ukoro- nowaniem wspólnych wysiłków cywilizacji i poko- leń rozwijających w ciągu wieków wiele rożnych dziedzin nauki i techniki, które kształtowały rów- nież sposoby rachowania i konstrukcje urządzeń wspomagających złożone i masowe obliczenia. Od zarania ludzkości bowiem człowiek starał się ułatwiać sobie prowadzenie rachunków i obliczeń, posługując się przy tym różnymi urządzeniami.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker