119
Meritum 3 (78) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
„GEO-SZLAK DOLINY ŚRODKOWEJ WISŁY”, CZYLI MAPA SKARBÓW MAZOWSZA PŁOCKIEGO
w 1906 roku [GEO-szlak DŚW #1] oraz garnizo- nowego [GEO-szlak DŚW #3], stworzonego przez Rosjan pod koniec XIX wieku, będącego w latach 1914-1918 nekropolią, na terenie której Niemcy grzebali żołnierzy wszystkich armii, w tym swojej 20 . Miejsca pochówku stanowią aż piętnaście ze stu oznaczonych skrytkami lokalizacji, z czego dziewięć to pozostałości cmentarzy ewangelickich, ze znisz- czonymi nagrobkami wrosłymi w pokryty chwastami i drzewami teren 21 . Jest to jeden z kilku namacal- nych dowodów na to, że nadwiślańskie tereny po- między Płockiem a Wyszogrodem zamieszkiwali kiedyś mennonici, którzy z powodu prześladowań uciekli z północnych Niemiec – najpierw do Fryzji, a stamtąd do Polski – by w latach 60. XVIII wieku osiedlić się m.in. w Troszynie, Wiączeminie, Borkach, Świniarach, na Kępie Ośnickiej, Kępie Karolińskiej czy Kępie Izabela 22 . Kolejnym z dowodów na ich istnienie są zacho- wane w przestrzeniach nadwiślańskich wsi budyn- ki odznaczające się cechami budownictwa olen- derskiego: domy zwane langhoffami [GEO-szlak DŚW #23: Troszyn Polski – Dom olenderski, #43: Dom typu langhoff, #44: Dom typu fryzyjskiego] – mieszczące pod wspólnym dachem zarówno część mieszkalną, jak i gospodarczą; domy modlitwy: w Nowym Troszynie [GEO-szlak DŚW #17: Nowy Troszyn – Dom Modlitwy], Nowym Wymyślu [GEO- -szlak DŚW #28: Nowe Wymyśle – Dom Modlitwy] oraz w Wiączeminie Polskim. Ten ostatni, jako jedyny odrestaurowany, znajduje się na terenie Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego. To przede wszyst- kim do tego miejsca turysta chcący poznać historię i kulturę Olendrów powinien skierować swoje kroki. 20 Warto zaznaczyć, że wspomnianą nekropolię eksplorować można także pod kątem walorów estetycznych. Znajdują się na niej zacho- wane w dobrym stanie i posiadające dużą wartość artystyczną groby oficerów carskich, wykonane z granitu bądź żeliwa, oraz zachowany (chociaż częściowo zniszczony) pomnik z białego marmuru wykonany przez Niemców. Dla mieszkańców Płocka szczególną wartość może mieć znajdująca się w pobliżu bramy głównej zbiorowa mogiła, w któ- rej złożono prochy obrońców miasta poległych w 1920 r. 21 Podczas geokeszerskich eksploracji znajdziemy m.in. takie loka- lizacje, jak: GEO-szlak DŚW #22 – Cmentarz Ewangelicki w Nowym Troszynie, GEO-szlak DŚW #35 – Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Wiączeminie Polskim, GEO-szlak DŚW #30 – Cmentarz Ewangeli- cki w Wymyślu Nowym, GEO-szlak DŚW #49 – Cmentarz Ewangelicki w Świniarach, GEO-szlak DŚW #54 – Cmentarz Ewangelicki w Sadach. 22 Zob. W. Marchlewski, Mennonici w Polsce (o powstaniu społeczności mennonitów Wymyśla Nowego) , „Etnografia Polska” 1986, t. XXX, z. 2.
Znajdzie tam bowiem, poza wspomnianym kościo- łem [GEO-szlak DŚW #37: Wiączemin Polski – Koś- ciół] wzniesionym w 1935 roku – także langhoffy przeniesione z Kępy Karolińskiej i Białobrzegów, sto- dołę ze wsi Piotrkówek oraz szkołę [GEO-szlak DŚW #40: Wiączemin Polski – Dawna szkoła], pieczoło- wicie odbudowaną na swoim pierwotnym miejscu. Szczególnie interesującym budynkiem – w kon- tekście gospodarki rolnej Olendrów, opartej m.in. na uprawie buraków cukrowych – jest suszarnio- -powidlarnia wraz z zachowanym wyposażeniem. Ponadto przy obecnym wejściu na teren skanse- nu znajduje się zachowany cmentarz [GEO-szlak DŚW #36: Skansen w Wiączeminie – Cmentarz] z czterdziestoma nagrobkami, uporządkowany w 2018 roku w ramach projektu rozbudowy miej- sca 23 . Aby uhonorować twórców Skansenu Osad- nictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim, umieściliśmy w jego najważniejszym punkcie po- święconą mu słusznych rozmiarów skrytkę [GEO- szlak DŚW #35: Skansen w Wiączeminie], zwaną w geokeszerskiej nomenklaturze letterboxem (ze względu na umieszczoną w nim pieczątkę). A po- traktowawszy to miejsce jako centrum – zarówno „Geo-szlaku…”, jak i kultury olenderskiej w Dolinie Środkowej Wisły – rozmieściliśmy wokół niego skrytki nawiązujące do życia gospodarskiego osad- ników, w tym i te dotyczące m.in. buraków cukro- wych [GEO-szlak DŚW #41: Powidła z buraków], funkcji drzew w ujarzmianiu rzeki czy… produkcji płotów [GEO-szlak DŚW #39: Wierzby]. Nieco dalej zaś usytuowany został kesz opowiadający o biegło- ści Olendrów w trudnej sztuce melioracji [GEO-szlak DŚW #80: Mistrzowie melioracji]. Na całej trasie projektu rowerowy geo-turysta napotka kilkana- ście keszy, w opisach których znajdzie ciekawostki dotyczące życia codziennego przybyszów z Fryzji, a więc także m.in. GEO-szlak DŚW: #68: Jak to ze lnem było, #73 Holenderskie sery spod Płocka, #74 Krynoliny, Fartuchy, Spencery, #47: Holendry.
23 Zob. M. Lica-Kaczan, G. Piaskowski, Skansen Osadnictwa Nadwi- ślańskiego w Wiączeminie Polskim , Muzeum Mazowieckie w Płocku, Płock 2021.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker