27
Meritum 3 (78) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
ZROZUMIEĆ ARCHEOLOGIĘ. ZABYTEK, KTÓRY ZMIENIŁ HORYZONT CHRONOLOGICZNY.
poznawać od najciekawszej strony: smaczków, cie- kawostek i wydarzeń mało znanych. A można też ją czytać jak kryminał – jednym tchem. I do takich czytelników ja się też zaliczam.
ZABYTEK, KTÓRY ZMIENIŁ HORYZONT CHRONOLOGICZNY
Jesteśmy ponownie w Szreńsku. Koniec lipca 1980 roku. Niezbyt upalne lato, często pada. Tempera- tura nie przekracza 20°C. To już szósty sezon badań na obszarze dawnego zamku Feliksa Szreńskiego. Otwarte są dwa duże wykopy w centrum dziedzińca, w których (na głębokości ponad czterech metrów) odsłaniane są pozostałości zabudowy pierwszego grodu z X/XI wieku. Natrafiono także na drewniane obramowanie studni z wielką ilością skorup naczyń glinianych, zabytków metalowych, poroże jelenia i cały garnek z resztkami jedzenia datowany na pierwszą połowę XI wieku. Na północ od drogi prowadzącej przez park do zamku z ziemi wyłaniają się pozostałości wie- ży bramnej z zachowaną podstawą pieca. Wiemy już, że mury XVI-wiecznego zamku posadowiono na zniwelowanym wale kamienno-ziemnym po- chodzącym z drugiej fazy rozbudowanego grodu w XII wieku (spalonego przez Prusów prawie 100 lat później). Odsłaniamy fosę o szerokości 11 metrów, co daje nam wyobrażenie o wielkości i możliwoś- ciach obronnych tego najwspanialszego prywatnego zamku na Mazowszu 24 . Na terenie miasta (rynek i sąsiadujące ulice) pro- wadzone są prace ziemne związane z układaniem nowych rur wodociągowych. Brak rewelacji, pod współczesnym brukiem zalega warstwa żółtego nienaruszonego piasku. Ale… Któregoś dnia w południe przybiegł na zamek młody człowiek z wiadomością, że przy rynku, na posesji Komorowskich 25 (ilustracja 3), koparka
Ilustracja 7. Chata z XV wieku. Palenisko. Źródło: zasoby własne autora
o ile nie wplatają w treść wątków wymyślonych lub wręcz sfałszowanych. Niestety, w naszym środowi- sku ciechanowskim mamy przykłady takich publika- cji i są one szkodliwe, gdyż utrwalają nieprawdziwy obraz rzeczywistych wydarzeń. Nie jest to zjawisko nowe i niestety bzdurne, gołosłowne stwierdzenia lub określenia wbijają się w pamięć wielu pokoleń 23 . Znam kilku profesorów, którzy nigdy nie opub- likowali tzw. pracy materiałowej, ale są mistrzami słowa i nieprzeciętnymi erudytami. Piszą szybko, wydają często, ale to dobrze, bo historię należy 23 Stwierdzenie XIX-wiecznego historyka regionalisty Wincentego Hipolita Gawareckiego – „zamek królowej Bony” zbudowało legendę o niebywałym renesansie zamku ciechanowskiego w czasie, gdy rezy- dowała tu wdowa po Zygmuncie Starym. Co jest oczywistą nieprawdą. Patrz: W.H. Gawarecki, O starożytnych Zamkach i Okopach w Woje- wództwie Płockiem exystuiących [w:] Pamiętnik historyczny Płocki , t. I, Warszawa 1828, s. 93. Także: Artur K.F. Wołosz, Ze studiów nad za- mkiem książęcym w Ciechanowie , Część I [w:] „Ciechanowskie Studia Muzealne”, t. I, Ciechanów 1988, s. 31.
24 Wg sprawozdania do Informatora Archeologicznego . Maszynopis w zbiorach autora. 25 Rynek 3. Obecnie w tym domu jest apteka. Znalezisko odsłonięto na drodze między dwoma sąsiadującymi domami.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker