28
Meritum 3 (78) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
MAREK JANUSZ PIOTROWSKI
wydobyła z ziemi fragmenty spalonego drewna i ka- wały żółto-brązowej przepalonej gliny. I jest tego cała masa! Przerwałem pracę na zamku. Natych- miastowa interwencja ekipy 26 doprowadziła do od- słonięcia resztek spalonego budynku mieszkalnego. Przez kilka godzin intensywnej pracy udało się nam wydobyć i zabezpieczyć setki fragmentów naczyń glinianych, duże kawały przepalonej gliny i części zwęglonych konstrukcji drewnianych. W niena- ruszonych od setek lat zgliszczach zachowały się całe naczynia kuchenne, kubki i miseczki gliniane, identyczne z ceramiką wczesnośredniowieczną znajdowaną na zamku (ilustracja 4). Byliśmy pewni, że to relikty zabudowy przyrynkowej, pochodzące najpóźniej z XIII wieku. Nagle spod sterty gruzów wyłania się fragment spalonej podłogi. W ścianie wykopu widać było wyraźne wybrzuszenie dużego naczynia. Całego (ilustracja 5). Ale nie był to garnek XIII-wieczny. To był całkowicie zachowany dzban z XV wieku! Nie było wątpliwości, takie naczynia, wypalane w tech- nice redukcyjnej, były charakterystyczne dla XV i XVI stulecia. Piękne, smukłe naczynie o starannie wygładzonej czarno-grafitowej powierzchni, zdo- bione pasmami wyświecanych linii, to wyrób luk- susowy, drogi, godny magnackiego stołu. Cudem zachowany, w nienaruszonej ogniem piwniczce, był przechowywany z winem lub miodem na specjalne okazje (ilustracja 6). A na co dzień, oczywiście, uży- wano pospolitych naczyń kuchennych. Następnego dnia przystąpiliśmy do wykonania dokumentacji rysunkowej. Niestety, nie zważając na rysującą w dole archeolożkę, koparka rozpoczęła zasypywanie wykopu. Nawet nie było możliwości pozbierania pozostawionych do dokumentacji na- czyń! Mimo protestów, bezmyślny wandal w ciągu kilkunastu minut zniszczył i zasypał odsłonięte i pie- czołowicie odczyszczone konstrukcje drewniane. Zmarnował szansę na uchwycenie w pierwotnej postaci wyglądu i wielkości średniowiecznego bu- dynku. Nie tylko zniszczył cenny zabytek, ale także
naraził ludzi na utratę życia lub zdrowia 27 . A przecież mógł poczekać godzinę lub dwie.
Po kilku tygodniach, na moje usilne nalega- nia, WKZ wydał decyzję o ponownym odkopaniu szczątków chaty. W sierpniu założyliśmy prawid- łowy wykop archeologiczny i rozpoczęliśmy wyko- paliska. Obiekt okazał się prawie całkowicie znisz- czony, w znacznym stopniu przez ciężar koparki, ale żmudne, kilkunastodniowe prace doprowadziły do ponownego jego odsłonięcia i to na znacznie więk- szej powierzchni. Trud opłacił się sowicie. W paleni- sku (ilustracja 7) znaleziono niedużą srebrną monetę, która po odczyszczeniu okazała się szelągiem krzy- żackim bitym w początkach XV wieku (1414-1422) 28 (ilustracja 8, rycina 5). Wydobyto także cały zestaw naczyń glinianych zgniecionych przez zawalony strop. W innej części domostwa, w warstwie spa- lenizny, znaleziono drugą srebrną monetę. Był to półgrosz koronny Władysława Jagiełły, bity w Kra- kowie w latach 1431-1434 29 (ilustracja 8, rycina 4). Te dwie monety pozwoliły w przybliżeniu określić czas pożaru. Nie mógł być wcześnieszy niż rok 1431. Brak grotów strzał sugeruje, że dom nie spłonął w wyniku napadu, lecz z przyczyn naturalnych (zaprószenia ognia). Oprócz fragmentów naczyń znaleziono także narzędzia żelazne: noże i sierp oraz szereg drob- nych przedmiotów: okucia, przęśliki (ilustracja 8, ryciny 1, 2, 3, 7). Sierp pozwala wysnuć przypusz- czenie, że mieszkańcy tej posesji zajmowali się także rolnictwem, co by się zgadzało ze wzmianką zamieszczoną w księdze radzieckiej szreńskiej 30 . Mosiężna sprzączka do pasa (ilustracja 8, rycina 6) pochodzi z czasów późniejszych.
27 Sprawa ta miała swój finał w sądzie. W pierwszej chyba w Polsce sprawie o zniszczenie zabytku i narażenie ludzi na niebezpieczeństwo utraty życia, operator koparki został skazany na dwa miesiące aresztu i pokaźną grzywnę. 28 Wg prof. dr. Ryszarda Kiersnowskiego: Państwo krzyżackie, wielki mistrz Michał Kuchmeister (1414-1422), szeląg bity w Toruniu prawdo- podobnie w latach 1414-1416. Ekspertyza, Warszawa 1983, maszynopis w zbiorach autora. 29 Ibidem. 30 Patrz przyp. 21.
26 W pracach tych uczestniczyła Barbara Piotrowska, która wzięła na siebie cały trud wykonania dokumentacji rysunkowej i której o mało co nie przysypała koparka.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker