2
Meritum 3 (78) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
Wokół tożsamości kulturowej Mazowsza RADOSŁAW LOLO
Co to znaczy: pochodzić z Mazowsza, żyć na nim, czuć się Mazowszaninem? Czy w ogóle operuje się takimi refleksjami w określaniu własnej tożsamości? A może chętniej używa się określenia „z Mazowsza” na zewnątrz regionu, w celu identyfikacji mieszkań- ców tej części Polski? Kwestia jest istotna, przeka- zywanie bowiem kolejnym pokoleniom licznych przecież składowych dziedzictwa kulturowego uważa się za jeden z kluczowych warunków zacho- wania i pielęgnowania własnej kultury oraz czynnik decydujący w kształtowaniu własnej tożsamości. Ta z kolei może się przekładać zarówno na aktywi- zację gospodarczą (np. w turystyce), jak i dobrostan mieszkańców regionu (np. w konfrontacji własnej tożsamości regionalnej z tożsamością mieszkańców innych regionów, narodową lub nawet europejską). Spróbujmy najpierw przyjrzeć się stanowi obec- nemu. Otóż generalnie Polacy najchętniej iden- tyfikują się ze swoją Dużą Ojczyzną, nieco tylko mniej chętnie z Europą i własną miejscowością. Identyfikacja i poczucie tożsamości regionalnej są na ogół dużo słabiej odnotowywane. Oczywiście istnieją regiony z bardzo silnym poczuciem toż- samości kulturowej, jak choćby Podhale czy Śląsk. Jednak Mazowsze ma tu właśnie wyraźny problem. Z badań przeprowadzonych w 2012 roku na próbie ponad 6 tys. respondentów wynika, że w zasadzie mieszkańcy wszystkich 314 gmin województwa mazowieckiego utożsamiają się ze swoją gminą na
poziomie 25-75%, a w kilku gminach nawet wyżej 1 . Ale już poczucie ich tożsamości z całym Mazow- szem jako regionem jest zdecydowanie niższe. Z kolei badania wśród mieszkańców Małopolski na temat Mazowsza ujawniły szereg negatywnych stereotypów, które nie ułatwiają Mazowszanom odczuwania tożsamości z regionem. Otóż Mazow- sze wśród małopolskich respondentów (zależnie od ich poziomu wykształcenia) kojarzone było... z Zespołem Pieśni i Tańca „Mazowsze”, niechęcią do stołecznej Warszawy czy monotonnym równinnym krajobrazem. Do wskazanych dochodzą jeszcze negatywne stereotypy wypracowane w XIX wieku, a niestety konsekwentnie pielęgnowane do dziś. Najlepszym przykładem jest tu mit biednej, ciem- nej, fanatycznej i nadmiernie rozrodzonej szlachty mazowieckiej 2 . Wskazanie powyższych zjawisk ma na celu jedy- nie wprowadzenie do rozważań, jak kształtować tożsamość regionalną Mazowsza, by owe trudności skutecznie usuwać. 1 E. Baranowska, M. Pankowska, A. Dobrosielska, Tożsamość w kra- jobrazach (nie tylko) kulturowych województwa mazowieckiego , „Mazowsze. Studia Regionalne” nr 41/2022, s. 87-106; A. Maciejewska, Ł. Kuzak, Analiza syntetycznych cech krajobrazu – tradycji, tożsamości i swojskości na obszarze województwa mazowieckiego , „Mazowsze. Studia Regionalne” nr 39/2021, s. 37-63. 2 R. Lolo, Szlachta mazowiecka – mit w świetle historiografii [w:] Przeszłość i teraźniejszość Mazowsza w świetle badań naukowych i działalności społecznej. Studia i materiały , red. R. Lolo, K. Łukawski, Pułtusk 2017, s. 29-44.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker