5
Meritum 3 (78) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
WOKÓŁ TOŻSAMOŚCI KULTUROWEJ MAZOWSZA
rawski i dobrzyński. Być może więc to właśnie wie- lość i różnorodność etnoregionów na Mazowszu powoduje, że łatwiej tu o identyfikację kulturową mieszkańców na poziomie niższym niż cały region.
województwa i gubernie Warszawa nie była rów- nież jedyną stolicą województw położonych na Ma- zowszu (gubernie płocka, łomżyńska, warszawska). O podziałach Mazowsza po 1975 roku już wspomi- naliśmy. Te dwie role: stołeczna i administracyjne centrum tylko części Mazowsza spowodowały, że w wolnej Polsce zaczęto patrzeć na Warszawę jako odrębny, suwerenny organizm i wyłączano go chęt- nie w badaniach i charakterystykach społecznych, ekonomicznych, demograficznych. Powstała nawet subdyscyplina historii, varsavianistyka, która skupi- ła się na dziejach stołecznego miasta, całkowicie odcinając je od reszty Mazowsza. Dziś więc często słyszymy jako doprecyzowanie pochodzenia: Pan z Mazowsza? Aha, czyli z Warszawy? Także i miesz- kańcy stolicy, od średniowiecza do dziś licznie mi- grujący doń z innych mazowieckich ośrodków, chęt- nie i szybko zapominają o swoich korzeniach. W ten sposób powstał nurt, który separuje Warszawę od Mazowsza. Pojawiły się nawet pomysły wydzielenia administracyjnego Warszawy 7 . Tymczasem to właś- nie stołeczność Warszawy, a po 1918 roku jej dyna- miczny rozwój, wpływała na procesy demograficzne, potencjał gospodarczy regionu, rozwój inwestycji, sieci komunikacyjnej, układy sił politycznych na ca- łym Mazowszu, by wymienić tylko niektóre obsza- ry. Nie można więc rozpatrywać ich w oderwaniu, ale właśnie w ścisłej wzajemnej korelacji między stolicą a regionem, w którym funkcjonuje. Wiedzą i rozumieją to dobrze na przykład Francuzi, którzy o wiele przecież większego od Warszawy Paryża nie wydzielili ze struktury administracyjnej, ale odwrot- nie – włączyli go w region Île-de-France. W Wielkiej Brytanii Greater London Authority funkcjonuje jak inne jednostki administracji terytorialnej i obejmu- je historyczne hrabstwa Middlesex oraz fragmenty hrabstw Kent, Surrey, Essex i Hertfordshire. Wydzie- lonym miastem funkcjonującym na prawach kraju związkowego jest zaś Berlin, pozostający poza te- rytorium Brandenburgii. Podobnie administracyjnie zorganizowany jest też Madryt, wydzielony z Kastylii. Na szczęście Strategia Marki Województwa Mazo- wieckiego na lata 2022-2025 zakłada symbiotyczne, a nie antagonistyczne współistnienie, stwierdzając:
DIALEKT MAZOWIECKI
Mazowszanie mazurzą. To wiadomo dość po- wszechnie. Rzecz jednak w tym, że mazurzenie, dawniej zwane również mazurowaniem, sakaniem, cakaniem – to jedna z podstawowych i najbardziej wyrazistych cech większości dialektów polskich. Mazurzy się zatem, owszem, na całym Mazowszu, ale także i w całej Małopolsce, na północnym Ślą- sku (po Bytom, Katowice, Pszczynę). Nie mazurzą natomiast mieszkańcy południowego Śląska, Wiel- kopolski (z wyjątkiem okolic Wielenia), Pomorza i wschodniego pasa przygranicznego. Ponadto językoznawcy wyróżniają co najmniej dwie pod- grupy dialektu mazowieckiego: Mazowsze bliższe i Mazowsze dalsze. Wedle innej klasyfikacji wyróżnia się jeszcze więcej jednostek: Mazowsze północno- -wschodnie, Mazowsze północno-zachodnie, Kur- pie, Mazowsze południowo-zachodnie, Mazowsze południowo-wschodnie, Łowickie 6 . Choć więc wszyscy mazurzą, to nie tylko na Mazowszu, a sam dialekt mazowiecki zawiera w sobie znów taką róż- norodność, że trudno na jego podstawie budować poczucie tożsamości regionalnej.
PROBLEM Z WARSZAWĄ?
Jak powszechnie wiadomo, pierwszą stolicą Mazow- sza był Płock. Warszawa w zasadzie do XVI stulecia nigdy nie była stolicą podzielonej przecież długo na szereg księstw dzielnicy. Po ostatecznej inkorpora- cji Mazowsza w roku 1526 stała się zaś stolicą tylko województwa mazowieckiego, odrębnie zaś nadal funkcjonowało województwo płockie. Natomiast gdy gród Syrenki stopniowo od 1569 do 1611 roku przejmował rolę stolicy Polski, proces ten zacie- rał i tak niepełne jego funkcje jako stolicy regionu. W podziałach administracyjnych doby zaborów na
6 Polszczyzna Mazowsza i Podlasia , red. B. Bartnicka, Łomża-Warsza- wa 1993, passim .
7 Por.: W jedności siła, Mazowsze – serce Polski , red. J. Gmitruk, T. Skoczek, J. Zalewski, Warszawa 2021, passim .
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker