68
Meritum 3 (78) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
BARBARA RYDZEWSKA MAGDALENA BILSKA-CIEĆWIERZ
panowanie księstwa cieszące się dotąd pewną nie- zależnością. Los ten czekał również Mazowsze po- dzielone na kilka księstw. Gdy w 1455 roku zmarł władający m.in. ziemią rawską Władysław I, jego dziedzictwo przeszło w ręce synów – Siemowita VI i Władysława II – którzy przejęli wkrótce również ziemię gostynińską, będącą dotąd oprawą wdowią ich ciotki, księżnej Małgorzaty, zmarłej w 1459 roku. Niestety, już w 1462 roku bracia zmarli. Wówczas walkę o schedę po bratankach roz- poczęła Katarzyna, najmłodsza córka Siemowita IV. Bezskutecznie prowadziła oblężenie Rawy, tym bardziej że miejscowa szlachta opowiedziała się za wcieleniem ziemi rawskiej do Korony. Na zwoła- nym przez króla zjeździe w Piotrkowie, 15 listopada 1462 roku zdecydowano o wcieleniu Rawy i Gosty- nina do Korony. Mimo że król dążył do inkorporacji również księ- stwa płockiego, to jednak szlachta ziem płockiej, wiskiej i zawkrzeńskiej opowiedziała się za rodzimą dynastią. Stąd też Katarzyna, a następnie Konrad III Rudy z linii Piastów czersko-warszawskich, objęli w posiadanie tę część Mazowsza. Kazimierz Jagiel- lończyk zdołał jedynie wymusić na szlachcie złoże- nie przysięgi wierności i zajął zamek płocki. W 1476 roku król Polski inkorporował ziemię so- chaczewską przy dużej niechęci jej mieszkańców. Księżna Anna, wdowa po Władysławie I, która rzą- dziła tą ziemią, gdyż stanowiła ona jej zaopatrzenie wdowie nadane przez męża w 1451 roku, zrzekła się praw do Sochaczewa w zamian za możność doży- wotniego korzystania z dóbr, których ośrodkiem były Koło, Brdów i Bolimów. Włączane do Polski terytoria otrzymywały status województwa, a wojewodowie miejsce w senacie, szlachta zaś nabywała prawa mieszkańców Korony. Gdy umarł bezpotomnie książę Janusz II, włada- jący księstwem płockim, król Jan Olbracht w 1495 roku wcielił ziemię płocką do Korony. Rok później władca wymusił na Konradzie III przyrzeczenie zło- żenia hołdu w zamian za dożywotnie nadanie kilku ziem mazowieckich. Po śmierci księcia w 1503 roku
regentką i opiekunką małoletnich synów, Stanisła- wa i Janusza III, została księżna Anna Radziwiłłówna. Król Aleksander Jagiellończyk, po długich negocja- cjach z księżną regentką i mazowieckimi dostojni- kami, zgodził się w 1504 roku oddać Konradowicom całość księstwa w lenno, z prawem dziedziczenia po sobie. Próbował jednak ingerować w finanse księstwa i ograniczać swobodę rządów regencyj- nych. Anna utrzymała władzę nawet w momencie uzyskania pełnoletności przez starszego z synów, Stanisława, w maju 1516 roku, co stało się bezpo- średnim impulsem do zawiązania zbrojnej opozycji przeciw jej rządom. Państwo stanęło na krawędzi wojny domowej, a nastroje załagodziła dopiero me- diacja króla Zygmunta I. Pod wpływem jego nalegań i nacisków części mazowieckiej szlachty księżna dopuściła w 1517 roku Stanisława do współrządów, nadal jednak sprawując opiekę nad młodszym sy- nem. Ostatecznie w pierwszej połowie 1518 roku została odsunięta od władzy, którą zaczęli sprawo- wać wspólnie Stanisław i Janusz III, rządząc w tzw. braterskim niedziale. Stanisław zmarł już w 1524 roku, a jego brat zaledwie dwa lata później, obaj bezpo- tomnie. Spowodowało to wygaśnięcie mazowieckiej linii Piastów. Rządy w księstwie na pół roku przejęła siostra książąt, Anna Konradówna, ciesząca się poparciem sporej części mazowieckiej szlachty. Była to jednak sytuacja doraźna i księżniczka musiała oddać wła- dzę. Wobec braku męskich potomków rodzimej dynastii król Zygmunt I wcielił ostatecznie księstwo do Królestwa Polskiego. 10 września 1526 roku sejm mazowiecki złożył królowi, osobiście przybyłemu do Warszawy, przysięgę wierności. Anna otrzymała od władcy bogate zaopatrzenie na czas panieństwa w dobra ziemi liwskiej i czerskiej. A wobec pojawia- jących się oskarżeń o otrucie młodych, będących w pełni sił książąt, król zwołał specjalną komisję, któ- ra po przeprowadzeniu dochodzenia stwierdziła, że ostatni władcy Mazowsza umarli śmiercią naturalną. Sprawa została ostatecznie zamknięta 24 grudnia 1529 roku, gdy sejm w Piotrkowie zatwierdził inkor- porację Mazowsza do Korony i z włączonych ziem utworzono województwo mazowieckie. ∞
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker