85
Meritum 3 (78) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
EDUKACJA MUZEALNA NA PRZYKŁADZIE ZAMKU KSIĄŻĄT MAZOWIECKICH W CIECHANOWIE
Drugim prekursorem polskiego muzealnictwa był znany archeolog Stanisław Kostka Potocki, który jako właściciel zamku w Wilanowie, kiedy ten już przestał być rezydencją królewską w 1804 roku, udostępnił swe zbiory zwiedzającym. W okresie rozbiorów niestety nie mogły powstawać muzea państwowe sensu stricto , dlatego naród niemający struktury państwowej musiał zdać się na inicjatywy społeczne 2 . W przeddzień I wojny światowej na terenie Polski funkcjonowało około stu muzeów, z czego 25% były to prywatne muzea regionalne. Po odzyskaniu niepodległości polskie władze postanowiły realizować zadania związane z muze- alnictwem. Do czasu II wojny światowej rozwinęło się pomyślnie 170 instytucji muzealnych, ale pod- czas okupacji Niemcy, upatrując w muzeach ostoję polskiej kultury i patriotyzmu, celowo bombardowali budynki bądź rekwirowali cenne zabytki i wywozili je na teren Rzeszy. Do odbudowy muzealnictwa w Polsce przystąpiono praktycznie już w lutym 1945 roku, tworząc w Ministerstwie Kultury i Sztuki specjalną dyrekcję Muzeów i Ochrony Zabytków. Do końca 1945 roku w Polsce było 20 czynnych muzeów z trzystutysięczną frekwencją 3 , a zatem muzea stały się miejscami, które miały ogromne znaczenie nie tylko z punktu widzenia edukacji, ale również jako elementy procesu leczenia społecz- nych ran i odbudowy tożsamości narodowej. Dziś muzeum odwiedza się z diametralnie in- nych powodów, ale wciąż pełni ono bardzo ważną rolę w życiu człowieka. Współcześnie muzea, ze względu na ich wielość, jak również na liczbę zwie- dzających, zaliczane są do instytucji kultury maso- wej, przez co tracą niejako swój elitarny charakter, ale ciągle są źródłem wiedzy o przeszłości, kulturze, sztuce, nauce. Dzięki muzeom możemy poznać historie różnych cywilizacji, ważne wydarzenia hi- storyczne oraz postaci, które wpłynęły na świat; pomagają one zrozumieć, skąd się wywodzimy i jak doszło do kształtowania się współczesnych
społeczeństw. Są miejscami, które pielęgnują tra- dycje i dziedzictwo narodowe, pozwalają ludziom poznać ich korzenie, nawiązywać do przeszłości, a także budować poczucie wspólnej tożsamo- ści. Obserwowanie dzieł artystów może pobudzić własną wyobraźnię i kreatywność. Muzea ofe- rują przestrzeń do kontemplacji, pomagają w wy- kształceniu zdolności do krytycznego myślenia, są też – a może przede wszystkim – miejscem prze- chowywania cennych artefaktów, które w prze- ciwnym razie mogłyby zostać utracone lub zapo- mniane. Działalność muzealna stwarza przestrzeń do dialogu i wymiany doświadczeń ludzi różnych kultur, narodowości i przekonań, sprzyja budowa- niu mostów między różnymi grupami społecznymi. A zatem wspiera rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny człowieka, umożliwia mu głębsze zro- zumienie siebie i otaczającego go świata. Fundamentalną rolę w takim pojmowaniu mu- zeów spełnia ich działalność edukacyjna. Muze- alnictwo dziś jest zjawiskiem powszechnym, lecz zróżnicowanym lokalnie w zależności od tradycji kulturowej danego regionu. Skupiając się na tere- nie Mazowsza, chciałabym podzielić się efektami swojej pracy na przykładzie Zamku Książąt Mazo- wieckich w Ciechanowie (gdzie już od dwudziestu lat zajmuję się edukacją). Pogłębienie wiedzy i świadomości historycznej uczniów i nauczycieli na temat Mazowsza poprzez różnorodne działania edukacyjne jest potrzebne. W pracy muzealników zauważalne staje się, że wiedza na temat kultury średniowiecza, a przede wszystkim trzystuletniej odrębności Mazowsza od Polski, w życiu współczesnego człowieka ulega drastycznej redukcji. Ma charakter szczątkowy, co stanowi konsekwencję przebudowy programów na- uczania w polskim systemie edukacyjnym, z którego Księstwo Mazowieckie zostało niemal wyrugowane. Zdaje się, że przy całej złożoności tego zagadnienia program edukacyjny wspomina wyłącznie księcia Konrada Mazowieckiego i to w kontekście sprowa- dzenia Krzyżaków… Nie dziwi zatem, że nowym po- koleniom brakuje świadomości związków, powiązań wynikających z historii, relacji przyczynowo-skut- kowej między tym co było, a tym, co jest.
2 A. Ryszkiewicz, Muzea i wystawy w Polsce w latach 1760-1830 , Wrocław 1986. 3 T. Dobrowolski, Zarys historii muzealnictwa [w:] S. Komornicki, T. Dobrowolski [red.] Muzealnictwo , Kraków 1947.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker