U kasnu jesen u Srbiji se oblače najlepša odela, domaćice pokazuju najbolje ku- linarske veštine, a svi jure da ne zaka- sne. Ide se u goste. Na slavu. Jer od kra- ja oktobra počinje sezona koja traje sve do početka maja – sezona obeležena prelepim običa- jima pri proslavljanju krsne slave koje narod u Srbi- ji neguje vekovima. Pouzdano se zna da je Sveti Sava, srpski srednjo- vekovni princ, monah, prvi arhiepiskop, književnik, diplomata, kanonizovao i zvanično uveo proslavlja- nje slave pre 13. veka, budući da je do tada ona već bila dovoljno živa i značajna u narodu i kao društveni i kao religijski običaj. Slava se vezuje i za agrarni kult, pa tako jedna od najvećih srpskih slava, Đurđevdan, osim što 6. maja slavi Svetog Georgija, jeste praznik kojim se ispraća zima i dočekuje leto. Slava je obred koji povezuje religijsko i društveno, jedan dan u godini kada skoro svaka porodica pravo- slavne veroispovesti slavi sveca za kog veruje da je štiti i da će joj obezbediti blagostanje. Na dan slave u poro- dičnom domu vlada svečana atmosfera. Domaćin pa- li posebno namenjenu slavsku sveću, seče slavski ko- lač na četiri dela, u obliku krsta, preliva ga vinom ili ga sa žitom rano izjutra nosi u crkvu. To žito koje se u kući priprema, kolač i vino simbolišu Hristovo telo i krv, predstavljaju žrtvu koja se prinosi porodičnom svecu kao zalog za zaštitu i blagostanje. Još u 11. veku zabeleženo je da nezvanog gosta nikako ne valja oterati, već ga treba primiti u kuću jer se u tome videlo simboličko pojavljivanje predaka, po- ručuju iz Etnografskog muzeja u Beogradu, na čiju je inicijativu slava 2014. godine upisana na Uneskovu reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog na- sleđa čovečanstva. Zato nema sumnje da je ovo doba godine pravo vreme i za nekog zalutalog stranca da se zgreje u slavskoj atmosferi. Domaćini ga ni nepozva- nog sigurno neće odbiti, a posle toga će zauvek biti i očekivan i dobrodošao. VOĐA NEBESKIH VOJSKI Sezona slava počinje Mitrovdanom (8. novembar), a završava se Đurđevdanom. Ima velikih slava i mimo tog perioda, mada ih slavi mnogo manje vernika. Naj- veći broj praznuje se baš u jesenje doba, a u novem- bru bez dileme dominira Aranđelovdan (21. novem- bar) koji je po brojnosti svečara na drugom mestu iza Svetog Nikole. Arhangel Mihailo je „vođa nebeskih vojski“ koji se uvek javljao na mestima gde se javljala i Bogoro- dica, tako da predstavlja nebesku silu i zaštitu na ze- mlji. Verovanja kažu da on obilazi sve bolesnike, da u ovo vreme luta svetom obučen u prosjaka da izgr- di nevernike i pomogne nevoljnicima... U decembru (19) potom stiže Sveti Nikola, slava koju obeležava najviše ljudi, tako da je ovaj dan skoro pa nacionalni praznik, a u januaru sledi još jedna velika slava – Sve- ti Jovan (20. januar).
SLAVA CUSTOMS A host invites guests to Slava in various ways: in smaller settlements, they go to the house to be in- vited and bring a bun or bread... In some regions, guests aren’t invited to Slava, rather it is understood that guests come when it has been established pre- viously. On the day of Slava, all members of the household rise early and dress in their Sunday best. The head of the household lights a vigil lamp candle in front of the family icon and heads to the church to attend mass. He awaits guests in front of his house or at the very entrance, first serving them Sla- va wheat pudding and wine. Guests used to bring the host an apple as a Slava gift, as well as bring- ing smaller gifts for children. It is today customary to bring red wine, symbolising the blood of Christ. Slavski običaji Pozivanje gostiju na slavu domaćini čini na razne načine: u manjim mestima odlazi se u kuću na po- zivanje i nosi lepinja ili hleb. U nekim krajevima na slavu se ne zove, već se podrazumeva da gosti do- laze kad je to već ranije ustanovljeno. Na dan krsne slave svi ukućani ustaju ranije i na sebe oblače naj- svečanije odelo. Domaćin pali kandilo pred ikonom i odlazi u crkvu na bogosluženje. Dočekuje goste ispred svoje kuće ili na samom ulazu, a oni se prvo služe slavskim žitom i vinom. Nekada su gosti kao slavski poklon donosili jabuku domaćinu, a deci sit- nije darove. Danas je uobičajeno da se donese cr- no vino, koje simbolizuje krv Hristovu.
Prema narodnoj poeziji, car Dušan slavio je Svetog arhangela Mihaila tako što je uvek dočekivao goste stojeći, dok mu je anđeo stajao na ramenu According to folk poetry, Emperor Dušan celebrated the holy Archangel Michael in such a way that he always awaited guests standing up, while the angel perched on his shoulder
Serbia » Srbija | 101
Made with FlippingBook interactive PDF creator