P re 7.000 godina na području srpske pre- stonice nalazio se grad drevne vinčan- ske civilizacije. Bila je to jedna od prvih evropskih metropola u praistoriji, presto- nica Starog kontinenta milenijumima pre osnivanja Evropske unije – svojevrsni Brisel kamenog doba. Vinčanke su ovde šetale u dvodelnim lanenim kompletima sa V-izrezom, mini-suknjama i dokoleni- cama, koje nosimo i danas. To potvrđuju pronađene vinčanske figurine, koje su svetsku arheologiju zapa- njile svojom lepotom. Posetite Arheološko nalazište Belo brdo u Vinči, gde je smešten muzej koji čuva tu svetski važnu arheološku baštinu. Hiljadama godina kasnije, kad je Vinča postala Beograd, na raskršću Istoka i Zapada i granici dva ve- lika carstva, Osmanskog i Austrijskog, moda na uli- cama je verno pratila belosvetske istorijske i geopo- litičke mene. Beleška iz 19. veka kaže da je „Beograd poslednji bazar Carigrada i prvi magazin Beča prema istoku“. Kako se Srbija oslobađala turskog jarma, ta- ko je skidala čakšire poturlije, ali zadržavala fesove. Ti procesi emancipacije bili su dugo putovanje u Je- vropu, i nisu prihvaćeni preko noći. Dokaz da je Srbija pratila svetske modne tren- dove je i srpski prosvetitelj Dositej Obradović, koji je u Pariz pošao u čakširama i fesu, a vratio se 1808. godine, na otvaranje Velike škole, preteče Univerzi- teta, obučen po poslednjoj evropskoj modi – u tzv. ampir stilu Napoleonovog carstva, u fraku sa šeši- rom na glavi. Beogradska čaršija je zanemela. Baš kao i mlađani Vuk Karadžić kad je 1816. godine sti- gao iz Beča da skuplja narodne pesme. Da su Dosi- tej Obradović i Vuk Karadžić bili naši prvi trendse- teri, zvuči šašavo, no zbog njih je Evropa počela da dolazi orijentalnom Beogradu u goste. Srbi školova- ni u inostranstvu donose to parče Evrope kući, bila to kultura, moda, nameštaj. Prva Srpkinja koja je prigrlila bečku i parisku mo- du bila je Anka Obrenović, ćerka Jevrema Obreno- vića, brata kneza Miloša. Zbog toga je prozvana An- ka pomodarka. U vreme kada se u Srbiji ženska deca ne školuju, Anka je najprosvećenija žena na Balka- nu. Objavila je prvu knjigu prevoda sa nemačkog kod nas. Tridesetih godina 19. veka u Evropi je hit bider- majer, pa Anka na slici iz 1835. godine nosi haljinu sa brdom podsuknji, korset, viseće lokne, gola rame- na. Baš kao i prva srpska slikarka, Katarina Ivano- vić, na čuvenom autoportretu iz 1836. godine, koji je naslikala dok je studirala u Beču. Koliko se Srbija u 19. veku elegantno nosila, svedoči kuća u koju je čak i jedna kraljica dolazila nenajavljena – Dom Jevrema Grujića, prvi privatni muzej u Srbiji. Kako je pod istim krovom u Beogradu živelo na- sleđe i Osmanskog carstva i građanske Evrope, sve- doči 1829. nemački putopisac Oto Dubislav Pirh pri- likom posete kući beogradskog trgovca: u jednoj sobi
su nameštaj i odeća „po evropski, sve moderno i ele- gantno“; u drugoj sobi iste kuće sve moda a la turka, „nigde nameštaja, samo jastuci i ćilimi“ i visi srpsko odelo. U kući je domačica često odevena mešovito. Beograđani su još četrdesetih godina 19. veka po- čeli da prihvataju evropsku, prvenstveno parisku mo- du. Tada su u Beograd pristigle zanatlije iz Vojvodine, Beča i Pešte, koje su radile prema modelima iz beč- kih i francuskih žurnala. Istovremeno su i francuski trgovci počeli da donose svoju luksuznu robu. Kad bi Ulica Kralja Petra progovorila, mogla bi da ispriča istoriju Beograda. Kako je bila privredni, administra-
Tekst / Words: Smiljana Popov, autorka TV serijala „Beograd za početnike“ i „Srbija za početnike“ Fotografije / Photography: Bio jednom jedan Beograd, Dragan Malešević
Belgrade » Beograd | 91
Made with FlippingBook interactive PDF creator