Herfsuitgawe
AgriTendense 2023
Al die data in die dokument is die intellektuele eiendom van Absa Bank. Alhoewel alles gedoen is om die akkuraatheid van die inligtingte verseker, neem Absa Bank geen verantwoordelikheid vir aksies of verliese wat mag voorkom as gevolg van die gebruik van hierdie inligting nie.
04
SJINA SE OPKOMS UIT NUL-COVID
05. Sal Sjinese ekonomiese herstel as 'n inspuiting vir globale groei in 2023 en daarna dien? 08. Wat kan die moontlike uitwerking
02 INLEIDING EN OORSIG
van Sjina se herverskyning op globale makro-ekonomiese faktore wees?
10. Wat beteken die dinamika vir Suid-Afrikaanse makro- ekonomiese veranderlikes? 12. Wat is die vir Suid-Afrikaanse implikasies landbou? 14. 'n Langtermynsiening
Aangaande die verslag Hoe sal plaaslike en wêreldwye omstandighede die landboubedryf beïnvloed? AgriTendense bied insigte van bedryfskenners wat belanghebbendes van die landboubesigheid bemagtig om die toekoms te navigeer. Die AgriTendense 2023 Herfsuitgawe kyk na die invloed van hernude Sjinese groei, verskuiwings in verbruikersbesteding, aanhoudende hoë produksiekoste, die uitwerking van beurtkrag en die behoefte aan hernubare energie. Deur hierdie insigte te deel, kan die bedryf voortgaan om ontwrigtings en onsekerhede te navigeer en 'n stabiele toekoms vir Suid-Afrikaanse landbou te ontwikkel.
52 SONKRAGOPLOSSINGS OM VEERKRAGTIGHEID TE BIED 52. Die effek van beurtkrag op landbou 56. Stygende koste om besighede te bedryf
16 VEE- EN GRAANMARKTE 18. Beesvleismarkdinamika 20. Beesvleis-vooruitsig 22. Lamsvleismarkdinamika 24. Lamsvleis-vooruitsig 26. Varkvleismarkdinamika 28. Varkvleis-vooruitsig 30. Pluimveemark dinamika 32. Graanoorsig 37. Graan-vooruitsig
38 HOËWAARDE- UITVOERBEDRYWE
38. Oorsig 44. Avokado-vooruitsig 46. Sitrus-vooruitsig 48. Bloubessies-vooruitsig 49. Makadamias-vooruitsig 50. Tafeldruiwe-vooruitsig
Inleiding en oorsig Sedert die vorige uitgawe van ons AgriTendense in Oktober 2022, het die omgewing en markte waarin ons bedrywig is drasties verander en sentimente binne die Suid-Afrikaanse landboubedryf het negatief geword. Wêreldwyd het die opheffing van die Sjinese nul-COVID-beleid 'n meer positiewe vooruitsig vir globale ekonomiese groei tot gevolg gehad. Plaaslik het meer gereelde en verhoogde fases van beurtkrag die manier waarop ons sake doen bemoeilik en ekonomiese vooruitsigte vir die jaar onderdruk, met ekonomiese groei wat waarskynlik onder 1% sal wees. In dié weergawe van AgriTendense wy ons ons eerste hoofstuk aan die dekking van die implikasies van hoër
in hoëwaarde-uitvoergewasse moet hanteer en ondersoek hoe huidige kwessies in die toekoms kan voortduur. In hoofstuk 3 kyk ons na die effek van hoë rentekoerse op vleisverbruik in Suid-Afrika, aangesien druk op verbruikers se besteebare inkomste 'n negatiewe uitwerking op rooivleispryse het. Aan die onderkant van die vleis- proteïenprysspektrum toon pluimvee- produkte egter steeds stewige pryse. Dit is as gevolg van hoër wêreldpryse en 'nverswakkende wisselkoers. Hierdie uiteenlopende prysneigings in vleisprodukte sal beslis tot korttermyn- verbruiksverskuiwings lei, aangesien verbruikers waarde vir hul geld soek. Sulke verbruiksverskuiwings was ook in 2022 duidelik toe varkvleis opgang gemaak het in die markaandeel van die
breër vleiskompleks in die maande waarin varkvleis meer bekostigbaar as hoender was. Onsekerheid in vleis- en veemarkte sal ook verder versterk word deur aanbodfaktore. Die belangrikste hier is die effek van beurtkrag op produksiedeurset en
Sjinese groei en raak aan wat dit spesifiek vir land - bou-kommoditeitsmarkte en rolspelers in Suid- Afrikaanse landbou kan beteken. Hoofstuk 2 oorweeg sommige van die voortdurende realiteite wat produsente en waarde- kettingspelers
2
-koste, waar ons navorsing agterstande by abattoirs toon. Die gevolg sal wees dat daar langer voertye en minder produksiesiklusse binne 'n jaar sal wees vir subsektore soos pluimvee. Positiewe faktore wat met veeproduksie verband hou, is dat voerpryse daal en, in hierdie verband, ondersoek die afdeling wat graan dek hoe die huidige heersende faktore die tydsberekening en kwantum van afwaartse neigings in koring- en mieliepryse kan beïnvloed. Die effek van beurtkrag op bedryfskoste, gekombineer met die risiko's wat gepaard gaan met langdurige elektrisiteitsonder- brekings, maak belegging in hernubare energie noodsaaklik. Om die saak hiervoor verder te verbeter, wys ons in hoofstuk 4 hoe toenemende elektrisiteitskoste in Suid-Afrika die plan vir beleggings in hernubare energie beïnvloed.
verhoudings en kommunikasie tussen verskillende waardeketting- belanghebbendes noodsaaklik is.
Dit is juis hoekom ons ons AgriTendense-insigte deel.
Alle belanghebbendes in die verskillende skakels binne die landbouwaardekettings sal baat vind deur om sakeverhoudings oor lang tydperke te koester. By Absa AgriBesigheid implementeer ons ook hierdie beginsels in ons besigheid deur langtermynverhoudings met sleutel- bedryfsvennote en diensverskaffers te handhaaf. Ons is opgewonde om hierdie kultuur na ons kliënte uit te brei en langtermynverhoudings met hulle te bevestig.
Die hoofstukke wat hier gedek word, beklemtoon almal dat die bedryf sal voortgaan om ontwrigtings en onsekerhede oor die komende maande te navigeer. Ons ervaring is dat, in onsekere tye, vennootskappe, langdurige
3
SJINA SE OPKOMS UIT NUL-COVID
There is increasing evidence that agriculture is a key contributor to the environmental issues of our time. These include a loss of biodiversity, water and soil pollution, and the emission of greenhouse gasses. The latter is also the cause of what is colloquially referred to as global warming and although consumer and investor pressures are mounting to address the broader problems related to Environment, Social, and Governance (ESG) issues, the climate agenda has played center stage in this. This section, therefore, deals with climate change. More specifically, we consider how it is defined and regulated and what the risks and opportunities associated with it are for South African agricultural producers. Hoe Sjina se opkoms uit nul-COVID ekonomieë en markte in die komende maande kan beïnvloed Wat in Sjina gebeur, bly nie in Sjina nie. Dit is duidelik as ons na globale ekonomiese herstel oor die afgelope dekade kyk. Sjina het 'n sleutelrol daarin gespeel om globale groei uit 'n stilstand te bring ná die finansiële krisis van 2008 en die wêreldwye kommoditeitsprysdaling in 2015. Dit het ook gedien as die katalisator vir vinnig stygende kommoditeitspryse in 2021 en 2022, soos die Westerse wêreld se vraag na Sjinees- vervaardigde goedere toegeneem het namate pandemiese inperkings in die Weste gelig is. In die lig hiervan, en met Sjina wat na drie jaar uit sy nul-COVID-beleid uittree, ondersoek ons die volgende vrae: Wat is die implikasies hiervan vir landboumarkte in Suid-Afrika en regoor die wêreld? Wat sal die effek hiervan wees op globale en plaaslike makro-ekonomiese veranderlikes? Sal die Sjinese ekonomiese herstel ná COVID-19 weer dien as 'n inspuiting vir globale groei?
4
Groei in die Sjinese ekonomie sal na verwagting 'n sleutelbydraer wees tot wêreldgroei in 2023. In sy Januarie-vrystelling van globale groeivooruitsigte vir 2023 het die Internasionale Monetêre Fonds hul sienings oor globale ekonomiese groei van 2,7% in Oktober 2022 tot 2,9% aangepas, grootliks ondersteun deur 'n verbetering in Sjinese groeivooruitsigte van
4,4% tot 5,2% vir 2023. Die kenmerke wat huidige groei in Sjina ondersteun, sal egter waarskynlik lei tot meer beskeie groei as in vorige ekonomiese
Sal Sjinese ekonomiese herstel as 'n inspuiting vir globale groei in 2023 en daarna dien?
herstel (2008 en 2015). Dit sal waarskynlik ook 'n kleiner globale effek hê in vergelyking met vorige oplewings. Die
rede hiervoor is gesentreer rondom die tipe besteding wat
verwag word namate Sjina uit die inperking kom. Oor die afgelope drie jaar het huishoudelike besparings aansienlik toegeneem. Figuur 1.1 hieronder toon wat Sjinese spaargeld in 2022 was in vergelyking met wat dit sou gewees het as spaartendense oor die afgelope 10 jaar toegepas is. In hierdie verband, skat ontleders dat addisionele besparings in Sjina tydens COVID USD 2,5 biljoen beloop het.
5
Die verwagting is dat hierdie addisionele besparings sal lei tot verhoogde huishoudelike verbruik wat op sy beurt tot 'n meer spontane herstel sal lei as in vorige ekonomiese opswaaie. Sjinese ekonomiese herstel in 2008 en 2015 is gedryf deur beleggingsinvestering van die Sjinese regering. Hierdie keer sal hoër besparings en opgekropte vraag vanaf Sjinese verbruikers na verwagting lei tot hoër verbruiksbesteding aan goedere en dienste binne Sjina. Dit sal waarskynlik meer kragtige Sjinese ekonomiese groei ondersteun, maar die oorvloei-effekte hiervan na die res van die wêreld sal waarskynlik meer gedemp wees as tydens vorige tydperke van ekonomiese herstel waar Sjina op 'n groot deel van die ontluikende wêreld staatgemaak het vir harde kommoditeite in die gebruik van infrastruktuuruitbreiding. Nog 'n oorweging is moontlike parallelle tussen Sjina en die Weste in terme van die uittreding uit die pandemie. Gedurende 2021 en 2022 het ons 'n sterk vraag na goedere uit lande soos die VSA gesien,
Analiste merk dat oormatige besparings tydens COVID in Sjina tot 2,5 biljoen USD beloop het
aangesien Westerse lande hul inperkings verlig het. Dit het gelei tot die ontwrigting van die voorsieningsketting en verhoogde inflasievlakke. Kan Sjina se uittrede uit 'n drie-jaar-inperking 'n soortgelyke effek hê? Ons siening hieroor is dat Sjinese huishoudelike besteding dwarsdeur 2023 meer gedemp kan wees as die besteding wat na die pandemie in die Weste ontstaan het. In hierdie verband bestaan S jinese opgekropte vraag uit gespaarde huishoudelike inkomste, terwyl die verhoogde vraag in Westerse lande
6
soos die VSA die gevolg was van enorme stimuluspakkette wat deur regeringsoordragte gegee is om ekonomiese herstel te ondersteun. Die Sjinese bevolking kan dus meer huiwerig wees om swaarverdiende spaargeld te bestee in teenstelling met die "maklike geld" wat in die Weste uitgegee word. Data van 'n onlangse kwartaallikse opname wat deur die People's Bank of China gedoen is lyk asof dit hierdie idee ondersteun en toon dat 22,8% van die respondente aangedui het dat hulle hul besteding sal verhoog, teenoor die 58% wat opgemerk het dat hulle in die nabye toekoms meer wil spaar.
Huishoudelike besparings in Sjina as gevolg van grendeltydperk
10
9
8
7
6
Gaping tussen werklike en spaartendense in Sjina in 2022
5
4
3 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
Bron: Wêreldbank en eie berekeninge
Die Sjinese bevolking mag dus onwillig wees om hul wel-verdiende spaargeld te spandeer
7
Wat kan die moontlike uitwerking van Sjina se herverskyning op globale makro-ekonomiese faktore wees?
Soos hierbo genoem, het die Internasionale Monetêre Fonds sy Januarie-projeksies vir globale groei opwaarts aangepas. Dit is hoofsaaklik gedryf deur die heropening van die Sjinese ekonomie.
Hoër groei sal egter ook implikasies hê vir ander makro-ekonomiese maatstawwe soos inflasie. Met inagneming van die oorheersende rol wat inflasie gedurende 2022 in ekonomieë en markte gespeel het, is dit die moeite werd om te oorweeg hoe inflasie oor die komende jare kan lyk binne die konteks van hoër Sjinese en globale groei. Dit word in die onderstaande figure, Figuur 1.2, ondersoek.
Inflasie sal na verwagting in die meeste lande in 2023 en 2024 afneem, maar sienings verskil
PwC
OECD
IMF
PwC
OECD
2023
2024
6,0
2024
8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0
2023
5,1
4,9
6,9
5,0
6,6
4,4
4,3
5,9
4,0
5,5
4,0
5,4
5,1
4,7
4,5
4,2
3,9
3,0
3,8
3,5
2,5 2,6
2,3
2,2
2,0
2,0
2,2
2,2
2,1
1,0
0,0
EU VSA Suid-Afrika
Sjina Brasilië
EU VSA Suid-Afrika Sjina Brasilië
OECD PwC IMF
OECD PwC
Bron: OECD, IMF, en PwC, 2023
8
Die syfers toon dat inflasie na verwagting in 2023 en 2024 sal daal in alle markte wat hier oorweeg word, behalwe Brasilië, en dat die konsensus blyk te wees dat Sjina se terugkeer na COVID-19 nie 'n sekondêre golf van Sjinese of globale inflasie sal veroorsaak nie. Wat egter opmerklik is, is dat daar merkbare verskille is tussen die sienings van verskillende instellings vir die EU spesifiek, beide vir 2023 en 2024. Dit is hoofsaaklik as gevolg van hoë energiepryse in die EU wat implikasies inhou vir die Eurosone se vernaamste handels- vennote. In hierdie verband is die Eurosone Sjina se grootste handels- vennoot met bilaterale handel in 2022 wat byna USD 850 miljard beloop het. Vanuit 'n landbou-perspektief, is die EU en Brasilië die belangrikste uit- voerders na Sjina, gevolg deur die VSA. Beduidende produksiekostedruk in markte soos die EU of Brasilië kan voedselinflasie in Sjina aanwakker en bied opwaartse risiko vir die beskeie inflasionêre vooruitsig van Sjina. 'n Meer waarskynlike uitkoms is egter dat sommige handelspatrone en -neigings, wat oor die laaste paar jaar sigbaar geword het, kan verander. Histories was die VSA die belangrikste landbouverskaffer aan Sjina. Hulle is egter onlangs deur die EU ingehaal. In die lig van die bogenoemde kan Sjina hom weer tot Amerikaanse landbou-invoere wend, aangesien kostedruk in die EU voortduur. Hernude handelsspanning tussen Sjina en die VSA, as gevolg van die VSA wat daarop let dat Sjina nie hul kant van die Fase 1-handelsooreenkoms nagekom het nie, kan egter hierdie siening ontstel. Veranderings in handelspatrone kan ook geleentheid inhou vir lande soos Suid-Afrika om uitvoere na Sjina te verhoog. Om geleenthede te benut wat voortspruit uit veranderinge in handelsvloei hang af van vereistes dat ons kwessies soos dieresiektes, wat ons toegang tot Sjinese markte beïnvloed het, kan aanspreek.
9
Wat beteken die dinamika wat hierbo bespreek is vir Suid-Afrikaanse makro-ekonomiese veranderlikes? Soos genoem, het 'n styging in Sjinese vervaardiging en investering gelei tot valutawinste vir Suid-Afrika in 2021 en 2022. Dit het ook 'n fiskale begrotingsurplus vir Suid-Afrika tot gevolg gehad, as gevolg van die meevallerbelasting wat gegenereer is deur die hoë verdienste van harde kommoditeitsuitvoerders. Gegewe die verwagte verbruiksgeleide herstel soos hierbo genoem, gekombineer met die huidige haglike toestand van die Sjinese eiendomsektor, lyk sterk groei in die Sjinese vraag na harde kommoditeite hierdie keer onwaarskynlik. Nuusopskrifte het opgemerk dat ongeveer die helfte van die Sjinese ontwikkelaars wat op die Hongkongse aandelebeurs genoteer is sedert 2021 in gebreke gebly het en alle spelers in die Sjinese eiendomsektor sukkel om toegang tot nuwe fondse te kry. Ons verwag dus dat die ZAR in die komende jaar gevorm sal word deur faktore wat nie noodwendig met Sjinese groei verband hou nie. In hierdie verband sal die trajek van Amerikaanse rentekoerse waarskynlik voortgaan om 'n rol in die plaaslike geldeenheid- dinamika te speel, maar die effek daarvan sal waarskynlik teen die einde van 2023 verdwyn namate wêreldwye rentekoersbesluite gematig word. Plaaslik sal kwessies soos die frekwensie en intensiteit van beurtkrag, die politieke landskap voor die algemene verkiesing van 2024 en die onlangse plasing van Suid-Afrika op die gryslys ook geldeenheidbewegings beïnvloed. Hierdie kwessies word regs in meer besonderhede ondersoek:
10
Beurtkrag Absa Strategie Navorsing het bevind dat ZAR gewoonlik teen 0,8c per fase per dag verswak en, sedert die begin van 2023, het gereelde beurtkrag van fase 4 en hoër deels 'n vinnige depresiasie van die plaaslike geldeenheid tot gevolg gehad. Alle tekens dui daarop dat dit 'n werklikheid sal wees, ten minste vir die volgende 12-24 maande, en gevolglik is geldeenheidanaliste van mening dat die ZAR steeds naby of meer as R18,00 teenoor die USD sal verhandel. Gedurende wintertye is Suid-Afrika se energiebehoeftes ook rofweg 20% meer as in somertye. Dit kan bydra tot meer gereelde/hoër fases van beurtkrag gedurende kouer maande, wat die geldeenheid onder druk sal hou.
Die Suid-Afrikaanse politieke landskap
Algemene verkiesings in Suid-Afrika in 2024 sal ongetwyfeld bydra tot wisselvalligheid in die ZAR namate politieke onsekerheid deursyfer na valutamarkte. ’n Daling tot onder 50% vir die regerende party in 2024 sal koalisies vorendag bring. Dit kan verder bydra tot ’n stilstand in beleidsbesluite en implementering asook die geldeenheid negatief oor die mediumtermyn beïnvloed.
Grys lys Suid-Afrika is in die derde week van Februarie deur die wêreldwye teen-geldwassery - waghond op die gryslys geplaas. Dit plaas Suid-Afrika op ’n gelyke vlak met lande soos Mosambiek, Sirië en Jemen. Die impak van die gryslys plasing is dat Suid-Afrikaners en Suid-Afrikaanse maatskappye hoër omsigtigheidsondersoeke in die gesig sal staar wanneer hulle transaksies met partye in die buiteland doen, wat 'n hoër koste verbonde aan internasionale transaksies impliseer. Ontleders se sienings verskil oor die impak hiervan op die plaaslike geldeenheid. Sommige merk op dat dit reeds in geldeenheidvlakke geprys is, terwyl ander van mening is dat dit bykomende druk op die ZAR oor die komende maande kan plaas.
11
Wat is die
In terme van die moontlike voordele van die heropening van die Sjinese ekonomie op die Suid-Afrikaanse landbou, kan die uitwerking direk en indirek wees. Direkte voordele sou voortspruit uit groter geleenthede vir die produkte waarvan ons 'n aansienlike deel na Sjina uitvoer. Indirekte voordele sal voortspruit uit 'n styging in wêreld- wye landboukommoditeitspryse wat deur sterk vir Suid-Afrikaanse implikasies landbou?
vraag uit Sjina ondersteun word, al kan direkte handel tussen Sjina en Suid-Afrika vir daardie spesifieke produkte beperk wees. Twee voorbeelde is mielies en sojabone.
Uitvoer van landbouprodukte na Sjina word oorheers deur tuinbouprodukte (% van waarde) – dit sal waarskynlik voordeel trek uit opgekropte vraag
15,6
Mielies
0,2
Ander
2,5
Sitrus
39,5
5,2
Tafeldruiwe
7,4
Beesvleis
Neute
Appels
29,5
Citrus Nuts Beef Table Grapes Apples Maize Other
Bron: Trademap, 2023
12
Daar is opgemerk dat varkvleispryse in Sjina die afgelope vier jaar bitcoin- agtige wisselvalligheid getoon het. Vinnige uitbreiding in produksievermoë, gekombineer met 'n staatsreserweprogram en drie jaar van inperkings, het bygedra tot hierdie wisselvallige beweging in pryse. Huidige varkvleispryse toon 'n dalende neiging. Ontleders merk ook op dat slaggetalle afneem, wat kan aandui dat Sjinese varkvleisproduksie binnekort die onderpunt van die siklus kan bereik en weer met uitbreiding kan begin. Daar moet egter in kennis geneem word dat die herbou van kuddes na 2018 gelei het tot 'n strukturele verandering in varkvleisproduksie in Sjina, wat gelei het tot meer inset-intensiewe stelsels. Met hierdie verandering in plek, sal toekomstige uitbreidingsiklusse in die Sjinese varksiklus waarskynlik 'n baie kleiner effek op mielies en sojabone hê as wat hulle in 2020/2021 gehad het. Ons siening is dus dat die uitwerking van Sjina se ekonomiese heropkoms waarskynlik slegs 'n klein effek op wêreldwye landboukommoditeitspryse oor die volgende 18 maande sal hê.
In 2021 het die uitvoer van Suid-Afrikaanse landbouprodukte na Sjina sowat ZAR 8 miljard beloop. Dit is ongeveer 7% van die totale waarde van ons landbou-uitvoere en is oorheers deur tuinbouprodukte en beesvleis (sien Figuur 1.3 hieronder). Ons siening is dat die heropening van die Sjinese ekonomie 'n stewiger vraag na produkte soos neute tot gevolg sal hê, wat gewoonlik gedurende feesseisoene verbruik word. Hierdie feeste en verbruik rondom hulle was beperk tydens COVID-tye. Verhoogde toeriste- en vermaaklikheidsaktiwiteite, as gevolg van opgekropte vraag, sal waarskynlik ook lei tot 'n sterk vleis-, proteïen-, en sitrusvraag wat beesvleisuitvoerpryse gunstig kan beïnvloed. Wat wêreldwye landboukommoditeits- pryse betref, het mielie- en sojaboonpryse voordeel getrek uit die heropbou en strukturele veranderinge wat met die Sjinese varkkudde geassosieer word, oor die afgelope vyf jaar. Gegewe dat verhoogde ekonomiese aktiwiteit vleisverbruik sal bevoordeel, kan 'n sterk vraag na varkvleis gesien word as 'n fundamentele faktor wat wêreld- wye landboukommoditeitspryse weer sal ondersteun.
13
'n Langtermynsiening
Sjina as 'n bestemming vir Suid-Afrikaanse uitvoer
Oor die afgelope twee dekades het stygende inkomstevlakke en verstedeliking daartoe gelei dat Sjina die wêreld se grootste landbou- invoerder geword het. Dit het ook
daartoe gelei dat Sjina 'n sterk markfokus vir Suid-Afrikaanse
industrieë soos rooivleis, tafeldruiwe, neute, beesvleis en sitrus geword het. Met inagneming van die demografiese dinamika wat hierbo verduidelik is, gekombineer met huidige struikelblokke in ons tradisionele uitvoermarkte soos die EU, moet nuwe en vinnig-groeiende markte soos Indië en Afrika suid van die Sahara ontwikkel word. Onlangse ondervinding, met die onderhandeling van die protokol vir suurlemoene in Sjina, het egter getoon dat dit tot 15 jaar kan neem om toegang tot 'n nuwe mark te kry. Na ons mening, bied traksie op die Afrika-kontinentale vryhandels- ooreenkoms (AfCFTA) geleenthede. Dié en toegang tot snelgroeiende markte soos Indië, dit moet vroeër eerder as later geprioritiseer word. Vir hierdie doel dui die tabel regs huidige tarief- en nie-tariefversperrings in geselekteerde snelgroeiende markte aan. Hierdie markte kan winsgewende alternatiewe markgeleenthede bied as uitvoervereistes na hierdie markte verstaan word en beperkings op uitvoere na hierdie markte aangespreek of ingesluit word in onderhandelinge.
Joernaliste, ontleders en ekonome sê al lank dat Sjina oud sal word voordat dit ryk word. Gedurende Januarie is dit herhaal toe Sjina sy eerste bevolkingsafname in 60 jaar aangeteken het, en hoewel dit steeds 'n land van sowat 1,4 miljard mense is, toon die VN se bevolkingsskattings dat dit teen 2100 tot 800 miljoen kan daal. Wat ouderdom betref, is die Sjinese bevolking aan die ouer kant van die spektrum. Daar word beraam dat teen 2035 ongeveer 400 miljoen mense, of byna 30% van die bevolking bo sestig sal wees. Dit sal geweldige druk op (staats) pensioenpoele plaas wat sommige beleidmakers in Sjina reeds beklemtoon as te min om die toenemende getalle pensioenarisse te ondersteun. Teen ongeveer 2079 sal die afhanklikheidsverhouding binne Sjina na verwagting een oorskry. Dit beteken dat daar meer Sjinese burgers sal wees wat nie van die werkende ouderdom is nie as wat daar in die 15-64 ouderdoms- groep is, wat ‘n negatiewe uitwerking op besteebare inkomste tot gevolg sal hê. Dit sal waarskynlik die vraag na nie-noodsaaklikhede/luukshede soos vrugte, neute en rooivleis beïnvloed.
14
Tariewe en nie-tariefversperrings in 'n vinnig-groeiende mark bly hoog
Tabel 1.1
Invoerder
Appels
Pere
Tafeldruiwe Makadamias
Sitrus
Tarief in 2022 (%)
Nigerië
20
20
20
20
20
Senegal
20
20
20
20
20
Kenia
25
35
25
25
35
Ghana
20
20
20
20
20
Kameroen
30
30
30
30
30
Ivoorkus
20
20
20
20
20
Indië
30
30
15
15
30
Nigeria
Aantal nie-tariefmaatreëls van toepassing
Nigerië
16
16
NVT
16
NVT
Ghana
20
20
NVT
20
NVT
Kameroen
31
31
31
31
31
Ivoorkus
3
3
3
3
3
66
64
62
62
63
Indië
Bron: Trademap, 2023
15
VEE EN GRAANMARKTE
Inkomstedruk is die grootste faktor in lewendehawe-tendense – verbruikers soek waarde vir hul geld Sedert die begin van 2023 is rooivleispryse onder druk. Ons siening is dat dit 'n simptoom is van die verhoogde druk op verbruikers se besteebare inkomste. In teenstelling hiermee het hoenderpryse steeds stewig gebly. Hierdie uiteenlopende tendense veroorsaak verskuiwings in relatiewe pryse van vleisprodukte, wat op sy beurt ook korttermynbestedingspatrone beïnvloed. Figuur 2.1 hieronder toon prysveranderings binne die vleiskompleks oor die afgelope agt jaar. In die figuur is 'n prysindeks vir elke produkgroep geskep vir maklike vergelyking tussen die verskillende produkte, met Desember 2018 as die basisperiode. Waarnemings uit hierdie figuur is die volgende: • Bees- en hoenderpryse het die mees konsekwente opwaartse neiging gevolg, met die neiging vir beesvleis wat eers momentum verloor het gedurende 2019 namate bek-en-klouseer-kwessies na vore gekom het.
• Seisoenale pieke in lamsvleispryse het die afgelope drie jaar toegeneem.
• Groot skommelinge in varkvleispryse is steeds 'n kenmerk van die Suid-Afrikaanse vleislandskap.
16
In 2022 het die oënskynlike belangrikheid van relatiewe prysverskille tussen vleisprodukte duidelik geword toe varkvleis in geselekteerde maande onder hoender verhandel het en verhoogde markaandeel in die vleiskompleks verower het. Daar was ook stewiger vraag na Klas C-beesvleis wat die prysverskil tussen Klas A- en Klas C-beesvleis ietwat laat wegskram het. Ons siening is dat hierdie verskuiwings ondersteun is deur 'n verbruiker onder druk, waar voortdurende inkomstedruk verbruikers meer ontvanklik gemaak het vir relatiewe prysveranderings as wat normaalweg die geval sou wees. Binne hierdie konteks ondersoek ons hoe veemarkpryse oor die komende maande kan lyk.
Prysindekse in die vleis- en veekompleks oor tyd
Beesvleis Klas A Prysindeks
Beesvleis Klas C Prysindeks
Lamsvleis Prysindeks
Varkvleis Prysindeks
IQF Prysindeks
160 150 140 130 120 110 100
90 80 70 60
Beef Class A Index
Beef Class C Index
Lamb Index
Porker Index
IQF Index
Bron: Absa AgriBesigheid, 2023
17
Beesvleis- markdinamika
Beef Market Dynamics
Beesvleispryse het sedert 2019 ’n opwaartse neiging gevolg en, vanaf 2021, het stygende beesvleispryse voordeel getrek uit aanhoudende laer slaggetalle wat deur stygende graanpryse en verhoogde siekterisiko ondersteun is. Vanuit 'n verbruiks- perspektief het laer rentekoerse gedurende 2020 beesvleisverbruik gedurende die eerste deel van die pandemie ondersteun, maar namate die wêreld uit COVID-19 en die gepaardgaande inperkings beweeg het, het inflasiedruk monetêre beleidmakers regoor die wêreld gelei om 'n vinnig-stygende rentekoers siklus te implementeer.
Hoër rentekoerse, gekombineer met druk soos energie- en voed- selkostewat 'n negatiewe effek op verbruikers se besteebare inkomste het, het bygedra tot dalings in die karkas- en kalfpryse wat sedert die begin van die jaar sigbaar is. In hierdie verband het gemiddelde A2/A3- karkaspryse tussen Januarie en Februarie met sowat 4% gedaal, terwyl kalfpryse in reaksie hierop met sowat 6% gedaal het.
18
Vinnig-stygende rentekoerse begin byt Dit sal waarskynlik in die toekoms voortduur. Klas A-prys
Repokoers
8
65,0
60,0
7
55,0
6
50,0
45,0
5
40,0
4
35,0
30,0
3
25,0
20,0
2
Class A Price
Repo Rate
Bron: Suid-Afrikaanse Reserwebank, Absa AgriBesigheid en Absa Strategie Navorsing, 2023 (stippellyn bied 'n voorspelling)
Hoër rentekoerse, asook die druk van energie- en voedingskostes,
weeg swaar op verbruikers se besteebare inkomste en dra by tot
afnames in karkas- en kalfpryse
19
Vooruitsig Die groot vraag wat hieruit na vore kom, is: Is vee- en beesvleispryse op pad na 'n afwaartse prysneiging oor die maande wat kom of was die onlangse prysdaling bloot 'n toeval in 'n meer aanhoudende opwaartse neiging? Ons siening is dat karkaspryse waarskynlik onder druk sal bly as gevolg van beperkte vraag oor die komende 12 maande. Dit sal waarskynlik ook deursyfer en laer kalfpryse tot gevolg hê. Fundamenteel word hierdie sienings ondersteun deur: • Hoë rentekoerse sal waarskynlik voortduur, hoewel daar marginale dalings oor die volgende 24 maande
– Laer voerkoste kan ruimte bied vir verhoogde voerkraalvee voorraad wat tot afwaartse momentum in
pryse sal bydra (sien die graanafdeling hieronder).
Nieteenstaande die fundamentele kwessies hierbo, word die Suid- Afrikaanse veemark tans gekenmerk deur hoë vlakke van onsekerheid en wisselvallige prysbewegings. Dit is gesentreer rondom siektekwessies wat oor die afgelope jaar gelei het tot 'n verbod op dierebeweging, versigtige bilaterale uitvoere en aanbodoorvloede wanneer besmette diere, wat in kwarantyn geplaas is, vir slag skoongemaak word en die plaaslike groothandel- en kleinhandelmarkte betree. Globale beesvleismarkdinamika kan geleenthede
en ruimte vir opwaartse hersiening aan ons mening hierbo bied, met
kan wees (sien die stippellyn in Figuur 2.2 hierbo). Dit sal die kleinhandelvraag onderdruk en, soos hierbo genoem, deursyfer na laer kalfvraag vanaf voerkrale. Brandstof- en voedselinflasie sal waarskynlik afneem, maar dit is onwaarskynlik dat dit besteebare inkomste vir rooivleisverbruikers sal vrystel. Prysvlakke vir brandstof en voedsel sal na verwagting hoog bly as gevolg van wisselkoers- dinamika en kostedruk in voedsel waardekettings. In die geval van die laasgenoemde is die mees noemenswaardige van hierdie druk die verhoogde koste en risiko's verbonde aan beurtkrag.
Die Suid-Afrikaanse veemark tans gekenmerk deur hoë vlakke van onsekerheid
•
en wisselvallige prysbewegings
sleutelmarkte soos die VSA, wat laer aanbod gehad het as gevolg van kudde likwidasie oor die afgelope seisoene. Die VSA is 'n sleutelverskaffer aan markte waaraan Suid-Afrika ook voorsien ingevolge bilaterale ooreenkomste. Dit sluit Sjina en die Midde-Ooste in. Oor die laat maande van die vooruitsig- periode kan ruimte vir opwaartse prysomvang dus uit groei in uitvoere, hoër wêreldpryse en wisselkoersdinamika geskep word, maar om die geleenthede wat strenger globale markte kan meebring te benut, sal siektebestuur in Suid-Afrika streng bestuur moet word.
• Aanboddinamika kan ook bydra tot laer beesvleispryse oor die komende maande. Dit sluit in: – Deurlopende kuddeherbou- inisiatiewe kan lei tot die verstewiging van kalwervoorraad oor die volgende 24 maande.
20
Gemiddelde karkas- en speenkalfpryse (2019-2022) en prysvoorspellings (2023-2025)
Tabel 2.1
Klas A (R/kg)
Speenkalf (R/kg)
Klas C (R/kg)
2019 2020 2021 2022
43,94 46,41 52,48 59,60
37,63 40,30 45,41 48,20
28,18 33,00 38,77 37,90
Voorspelling
2023 2024 2025
58,60 58,35 61,35
43,90 46,90 49,90
34,30 36,40 38,40
Bron: Absa AgriBesigheid, 2023
21
Lamsvleis- markdinamika
Met die toenemende geldeenheidsdruk, lyk
lamuitvoere al hoe meer positief, maar die vinnige groei wat oor die afgelope jare sigbaar is, kan beperk word deur die logistieke kapasiteit om karkasse na uitvoermarkte te skuif.
Lam- en skaapvleispryse ervaar sedert middel 2022 'n dalende neiging. Soos met beesvleis, word dit aangedryf deur aanhoudende en toenemende druk op verbruikers se besteebare inkomste. Hierbenewens het verbeterde veldtoestande in sleutellamproduksiegebiede ook waarskynlik begin bydra tot 'n toename in aanbod. Die skitterende ster van die skaapvleissektor was egter die groei in uitvoere, veral na Midde-Oosterse markte (sien Figuur 2.3 regs). Dit sal waarskynlik in die komende maande steeds prysondersteuning bied.
22
’n Winsgewende Midde-Oosterse-uitvoermark sal waarskynlik plaaslike prysdalings beperk
VAE
Qatar
Koeweit
Res van Wêreld
4 500
Groei inlam- en skaapvleisuitvoere het die afgelope vier jaar aansienlik toegeneem
4 000
3 500
3 000
2 500
2 000
1 500
1 000
500
0
2017
2018
2019
2020
2021
2022
UAE Qatar
Kuwait Rest of World
Bron: Trademap, 2023
23
Vooruitsig Ons siening is dat lam- en skaapvleispryse waarskynlik in die komende maande onder druk sal bly as gevolg van swakker plaaslike vraag wat deur hoë rentekoerse en druk op lewenskoste ondersteun word. Soos ons in 2024 inbeweeg, sal rentekoerse na verwagting ietwat verslap, wat opwaartse ondersteuning vir pryse oor die mediumtermyn kan bied. Dit kan egter geneutraliseer word deur verhoogde aanbod as gevolg van gunstiger produksietoestande (soos hierbo genoem). Verhoogde lamuitvoer bied 'n opwaartse ruimte vir hierdie siening, maar sal waarskynlik deur logistieke kapasiteit beperk word.
24
Gemiddelde lam-/skaapkarkas- en stoorlammerpryse (2019-2022) en prysvoorspellings (2023-2025)
Tabel 2.2
Klas A (R/kg)
Stoorlammers (R/kg)
Klas C (R/kg)
2019 2020 2021 2022
66,69 81,07 86,98 94,00
49,64 58,93 69,14 72,26
33,83 39,81 44,76 45,55
Voorspelling
2023 2024 2025
92,60 93,90 95,30
71,70 72,80 73,85
44,80 45,50 46,20
Bron: Absa AgriBesigheid, 2023
25
Varkvleismark- dinamika
26
Sedert ons laaste AgriTendense het varkvleispryse op geskiet en die toekoms siening wat ons vir ons Oktober 2022-verslag gegenereer het, was te konserwatief. Vinnig-dalende winste gedurende die einde van 2021 en die eerste maande van 2022, het kudde likwidasie in die
Kudde likwidasie het die aanbod gedurende die derde en vierde kwartaal van 2022 gekrimp wat op sy beurt vinnige prysstygings tot gevolg gehad het
varkvleisbedryf tot gevolg gehad. Dit het gelei tot verhoogde aanbod (sien Figuur 2.4 met slaggetalle) wat pryse verder onderdruk het. As gevolg van die kudde likwidasie het die aanbod gedurende die derde en vierde kwartaal van 2022 gekrimp wat op sy beurt vinnige prysstygings tot gevolg gehad het. Trouens, tussen Maart 2022, wat die laagste draaipunt in pryse oor die laaste drie jaar aangeteken het, en Januarie 2023, waar pryse 'n hoogtepunt bereik het,
het die prysverskil byna 50% beloop. Sedert die hoogtepunte van R38,50 in die eerste week van Januarie bereik is, het pryse egter begin daal. Gegewe die groot swaai in pryse en winsgewendheid oor die afgelope drie jaar, is die vraag: Wat kan ons verwag vir die maande en jare wat kom?
Kudde likwidasie het prysstygings in varkvleis teen die einde van 2022 veroorsaak
Varkslaggetalle
Vark teenoor mielies
Verhoogde slaggetalle
11,0
360 000
340 000
10,0
320 000
9,0
300 000
8,0
280 000
7,0
260 000
6,0
240 000
5,0
220 000
200 000
4,0
Pig Slaughters
Pork to Maize
Bron: Absa AgriBesigheid, 2023
27
Ons siening is dat gemiddelde jaarlikse pryse oor die komende drie jaar kan styg, alhoewel dit geassosieer kan word
Vooruitsig
met noemenswaardige variasies rondom hierdie
gemiddeldes. Globale ontleders van varksiklusse merk op dat groot skommelinge in varkvleispryse tipies geassosieer word met beperkte verwerkingskapasiteit en, namate die hoeveelheid verwerkingskapasiteit toeneem relatief tot die grootte van die kudde, word kudde siklusse minder veranderlik. In die Suid-Afrikaanse konteks is 'n bykomende faktor om in ag te neem dat varkvleisverbruik hoogs sensitief is vir prysvariasies in varkvleis self, maar ook relatief tot pryse van ander vleis. Gegewe hierdie konteks, word ons opwaartse neiging oor die komende jare gedryf deur:
• Stewiger pluimveepryse is as gevolg van wisselkoersbewegings, wat waarskynlik prysmomentum in varkvleis sal skep. • Die effek van hoër pluimveepryse sal egter waarskynlik geneutraliseer word, ten minste tot 'n mate, deur druk op rooivleispryse oor die komende maande. • Voerkoste sal ook na verwagting verlig namate wêreldwye graan- en oliesadeproduksie reageer op hoë landboukommoditeitspryse, maar plaaslike kostedruk wat spesifiek met beurtkrag verband hou, kan dit teenwerk. Alhoewel voerkostes afneem, hou die gevolge van beurtkrag produksiekostes hoog
28
Gemiddelde vark- en spekvleispryse (2019-2022) en prys- voorspellings (2023-2025)
Tabel 2.3
Vleisvark (R/kg) Spekvark (R/kg)
2019 2020 2021 2022
26,00 26,47 29,64 29,40
24,90 25,28 28,00 28,40
Varkvleisverbruik is hoogs sensitief tot prysveranderings in varkvleis self, maar ook relatief tot die prys van ander vleissoorte
Voorspelling
2023 2024 2025
33,10 33,80 34,30
31,80 32,30 32,70
Source: Absa AgriBusiness, 2022 Bron: Absa AgriBesigheid, 2023
29
Pluimveemark dinamika
Daar was 'n vinnige styging in pluimveepryse regoor die wêreld, aangesien die vraag sterk was as gevolg van 'n sterk herstel na COVID in die ontwikkelde wêreld. Siekte- uitbrake in belangrike uitvoerlande het ook aanbod en handel aan bande gelê. Ontleders verwag egter dat wêreldwye pluimveeproduksie en handel gedurende 2023 sal uitbrei, wat internasionale pryse negatief kan beinvloed. In die Suid-Afrikaanse konteks het pluimveeprodukpryse die afgelope jare vinnige pryslopies aangeteken. Dit is ondersteun deur die genoemde hoër wêreldpryse, depresiasie van wisselkoerse en 'n aansienlike toename in produksie- koste. Met globale pryse wat na verwagting sal daal, kan plaaslike Vooruitsig
prysgroei oor die komende maande verlangsaam, maar sal heel waarskynlik deur 'n swak ZAR ondersteun word. Dit sal spesifiek versterk word deur hoër produksie - koste en laer produksie wat met beurtkrag geassosieer word. Dit moet egter gesien word in die konteks van dalende rooivleis- pryse wat die mate en tempo waarmee
pluimveeprodukpryse kan styg oor die komende maande sal beperk.
30
Gemiddelde pluimveeprodukpryse (2019-2022) en prysvoorspellings (2023-2025)
Tabel 2.4
Bevrore Heel Hoender (R/kg)
Vars Heel Hoender (R/kg)
IQF (R/kg)
2019 2020 2021 2022
25,60 25,47 29,22 32,30
26,71 26,17 29,66 32,60
23,82 23,95 25,40 29,00
Voorspelling
33,30 33,95 34,30
33,50 34,20 34,50
30,80 31,15 31,55
2023 2024 2025
Bron: Absa AgriBesigheid, 2023
Pluimveeprodukpryse het die afgelope tyd snel pryslopies aangeteken
31
Graanoorsig
Suid-Afrikaanse graanprysdinamika word deur globale faktore gevorm, en plaaslike markte het die afgelope drie jaar by hoër wêreldpryse baat gevind. Gedurende 2022 het wêreldwye graanpryse gestyg. Dit is aangedryf deur ’n reeks faktore soos droogte in sleutel- uitvoerstreke, die oorlog in die Oekraïne, hoë energie- en
Plaaslike markte het oor die laaste drie jaar voordeel getrek uit hoër wêreldwye pryse
insetkoste en sterk spekulatiewe vraag van nie-landbou- markspelers, soos verskansingsfondse.
32
Rekordkoring- en mieliepryse in 2022 was die simptome van oorlog en droogte
SAFEX Pryse
CBOT Koring
540,00 490,00 440,00 390,00 340,00 290,00 240,00 190,00 140,00
9 200
8 200
7 200
6 200
5 200
4 200
3 200
SAFEX price
CBOT Wheat
CBOT Mielies
YMAZ
350,00
300,00
250,00
200,00
150,00
100,00
CBOT corn
YMAZ
Bron: Reuters, 2023
33
Ontleders skat dat vanaf 2017 tot 2021, 29% van die globale uitvoer van gars, mielies en koring
goeie produksietoestande in Rusland en Australië, het die oorlog, soos hierbo genoem,
deur die Oekraïne en Rusland verskaf is. Die effek van die oorlog in die Oekraïne het egter gelei tot ontwrigting in graanuitvoer uit die Swartsee-streek. In 'n poging om die effek van die oorlog op handelsvloeie en wêreldwye voedselpryse te versag, is die Swart-
en relatief lae wêreld- voorraad-tot-gebruik- verhoudings, daartoe bygedra dat verhoogde risiko in graanprysvlakke ingeprys is.
Droë toestande in sleuteluitvoer- markte het ook 'n deurslaggewende rol gespeel in die pryslopies in 2022
Met 'n toekomsperspektief is daar 'n gesegde onder
markontleders dat die genesing vir hoë pryse
see-Graanooreenkoms deur die Verenigde Nasies bemiddel. 'n Ooreenkoms om voort te gaan met handel uit die streek is in Julie bereik en in November 2022 verder hernu. Ten spyte hiervan, het die aandeel van globale uitvoere uit die Swartsee-streek tot 22% van wêreldhandel in 2022 gedaal. Droë toestande in sleuteluitvoermarkte het ook 'n deurslaggewende rol gespeel in die pryslopies in 2022. Drie jaar van La Nina het gelei tot ongunstige produksietoestande in Suid-Amerika en die Westelike Vlaktes van die VSA. Hoewel dit vir kommoditeite soos koring teengewerk is deur
hoë pryse is. Hierdie idee blyk ondersteun te word deur sienings van instellings soos die Food and Agricultural Policy Research Institute by die Universiteit van Missouri, wat skat dat koring- en mieliepryse 'n afwaartse neiging sal volg oor die komende jare (sien Tabel 2.5 na regs) as gevolg van hoër produksie wat veroorsaak is deur huidige hoë pryse.
34
VSA SRW golf prys
Tabel 2.5
USD/ metrieke ton
% Verandering
Prys- voorspellings vir wêreldwye pryse volg 'n afwaartse neiging
2021 2022
334 275
35,2 -17,7
Voorspelling
2023 2024 2025
295 268 251
7,3 -9,2 -6,3
Bron: FAPRI, 2023
VSA Mielie golf prys
USD/ metrieke ton
% Change
2021 2022
301 294
25,9 -2,3
Voorspelling
2023 2024 2025
245 220 218
-16,7 -10,2 -0,9
Bron: FAPRI, 2023
35
Plaaslike pryse sal ook deur wisselkoersdinamika beïnvloed word. Absa Strategie Navorsing voorspel die volgende gemiddelde wisselkoersvlakke oor die volgende 24 maande.
ZAR/USD wisselkoers (tydperk gemiddelde)
Tabel 2.6
ZAR/USD % Verandering
2021 2022
14,78 16,37
-4,6 10,8
Voorspelling
2023 2024 2025
18,19 18,82 19,52
11,1 3,5 3,7
Bron: Absa Strategie Navorsing, 2023
Op grond van die bogenoemde, verwag ons die volgende prysbane vir Suid-Afrikaanse koring en mielies oor die komende jare.
36
Die voorspelde tendense hierbo word deur die volgende fundamentele faktore ondersteun: Vooruitsig
Plaaslike graanpryse sal na verwagting in die komende jare verslap
Tabel 2.7
Geelmielies
Koring
•
Wêreldwye koringpryse sal waarskynlik oor die medium- termyn daal as gevolg van verwagte verbeterde produksie- toestande vir die VSA en Argentinië. Dit sal na verwagting ook voorraad- tot-gebruik-vlakke verbeter. Wêreldwye koringprysdalings word ook ondersteun deur optimisme rakende die verlenging van die Oekraïne-Rusland Graanooreenkoms vir 2023 met die Oekraïne wat 'n langer termyn vir die ooreenkoms en bykomende hawens soek. Gesprekke gedurende Maart het veroorsaak dat hierdie termyn verleng is, maar met presies hoeveel dae dit verleng is, bly egter onseker. Die Oekraïne beweer dat die verlenging tot 120 dae sal strek, terwyl Rusland dit as slegs 60 dae aangeteken het. Wisselkoersdepresiasie sal na verwagting van die effekte van die uitwerking van globale koringprysdalings in die plaaslike mark teenwerk. Gevolglik volg ons plaaslike prysprojeksies ook 'n afwaartse neiging, maar dit is meer beskeie in vergelyking met globale prystrajekte. Wat geelmielies betref, word daar verwag dat globale pryse oor die mediumtermyn sal verslap as gevolg van die positiewe aanbodreaksie op hoë wêreldpryse. Die voortgesette vloei van mielie-uitvoere vanaf die Swartsee kan ook tot wêreld - wye prysverligting lei. 'n Gunstige
2019 2020 2021 2022
R 4 500 R 5 171 R 5 430 R 7 015
R 2 696 R 2 921 R 3 428 R 4 351
•
Voorspelling
R 3 900 R 3 745 R 3 895
R 6 400 R 6 175 R 5 990
2023 2024 2025
Bron: Absa AgriBesigheid, 2023
aanbodreaksie is reeds duidelik in Brasilië, waar 'n rekordoes verwag word. Uitvoere uit hierdie streek het die afgelope weke aansienlik toegeneem.
•
•
Plaaslik word nog 'n goeie oes van sowat 15,5 miljoen vir die huidige seisoen verwag.
•
Hierdie verwagting het plaaslike pryse tot onder pariteitsvlakke gedruk. Met hoë produksie wat in die meeste van ons tradisionele streekhandelsvennote verwag word, sal diepsee-uitvoere nodig wees om van oortollige produksie ontslae te raak. Kapasiteit vir diepsee-uitvoer is slegs sowat 350 000 ton per maand en, as gevolg van hierdie bottelnek, het pryse aan die einde van Februarie onder uitvoerpariteitsvlakke gedaal.
•
37
HOËWAARDE- UITVOERBEDRYWE
Uitdagende tye vir vrugtehandel soos die wêreld uit die pandemie beweeg het Oor die afgelope twee jaar is hoëw aarde-uitvoerbedrywe deur ’n magdom nadelige gebeure geraak, wat gewissel het van hoë verskepingskoste en produksie-insetkoste tot vloede, arbeidsonrus en uitvoereise vir produsente weens probleme met kwaliteit. Die enkele grootste probleem wat op produsenteopbrengste geweeg het, was die aansienlik verhoogde verskepingskoste. Gedurende die eerste maande van 2023 was daar egter aanduidings dat verkoelde verskepingskoste afneem, met sommige wêreldmarkbelanghebbendes wat dalings van ongeveer 20% opgemerk het vanaf die hoogtes wat in die derde kwartaal van 2022 gesien is. Dit word ook weerspieël in die Drewry Reefer Shipping Index, wat gemiddelde koelhouer versendingskoste oor tyd toon. Soos na regs getoon, het koelhouerpryse oor die afgelope drie jaar gestyg, maar die oranje stawe, wat 'n skatting van moontlike dalings bied, dui daarop dat 'n mate van kosteverligting op pad kan wees. Koelhouerkoste vanaf Suid-Afrikaanse hawens het egter nie noemenswaardig afgeneem nie en belanghebbendes in die bedryf het verskillende sienings oor hoe wêreldwye kosteverminderings na die plaaslike konteks kan deursyfer. Ons siening is dat verkoelde vraghouer verskepingskoste oor die volgende 12 maande sal daal, maar die vermindering sal kleiner wees as wat in globale gemiddeldes sigbaar is.
Dit is grootliks die effek van 'n hoë konsentrasie skeepsmaatskappye wat Suid-Afrikaanse hawens bedien, en voortdurende ondoeltreffendheid en vertragings in ons plaaslike hawens.
38
Stygings in Drewry Reefer Shipping Index-koste wys dat verskepingskoste besig is om te daal
8 000
7 000
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
Bron: Drewry (2022) en Absa AgriBesigheid (2023)
Soos genoem, was die kwaliteit van uitvoerprodukte ook 'n groot kwessie gedurende 2022. In die geval van tafeldruiwe is dit veroorsaak deur hoë opbrengste, waar ontleders opgemerk het dat hierdie hoër opbrengste ten koste van laer gehalte geskied het. Ander kwessies wat op kwaliteit geknou het, was verlengde versendingstye en nat weer tydens die oestydperk. Die 2022/23 seisoen het wel aansienlike kwaliteitsverbetering gebring in produkte soos druiwe, alhoewel produsente steeds 'n verhoogde vlak van plaag- en siekterisiko opgemerk het.
39
Die wiel draai, maar verhoogde risiko's bring nuwe uitdagings
Uit die besprekings hierbo is dit duidelik dat daar 'n mate van verligting sal wees in die mees dringende kwessies wat opbrengste in 2022 geraak het, hoewel die mate waarin versendingskoste aansienlik kan daal steeds onseker bly. Nuwe faktore kom egter na vore wat 2023 beslis nog 'n uitdagende jaar in die tuinbou- produksie- en uitvoerruimte sal maak. Hier wil ons graag twee faktore uitlig:
Breedgebaseerde kostestygings
Breedgebaseerde kostestygings – Die Statistiek SA PPI vir landbou vir Januarie 2023 het 'n 11,6% jaar-tot-jaar kosteverhoging. Die onder- liggende lynitems wat hierdie koste
aandryf sluit in verhoogde lone, hoër verpakkingskoste, verhoogde kapitaalkoste, chemiese en kunsmiskoste gekombineer met hoër plaag- en siekterisiko, soos hierbo genoem. Tabel 3.1 regs toon die jaarlikse styging in koste in verskillende komponente tussen 2021 en 2022, en hoe ons vermoed kosteverhoging vir hierdie komponente kan lyk in 2023. Hier sluit ons arbeidskoste in, alhoewel dit nie 'n is skatting nie, omdat die minister van arbeid 'n minimum loonverhoging van 9,6% op 1 Maart aangekondig het. Uit die tabel is dit duidelik dat 'n mate van verligting na verwagting sal kom uit die verligting van diesel- en kunsmispryse. Dit is hoofsaaklik
40
Page 1 Page 2 Page 3 Page 4 Page 5 Page 6 Page 7 Page 8 Page 9 Page 10 Page 11 Page 12 Page 13 Page 14 Page 15 Page 16 Page 17 Page 18 Page 19 Page 20 Page 21 Page 22 Page 23 Page 24 Page 25 Page 26 Page 27 Page 28 Page 29 Page 30 Page 31 Page 32 Page 33 Page 34 Page 35 Page 36 Page 37 Page 38 Page 39 Page 40 Page 41 Page 42 Page 43 Page 44 Page 45 Page 46 Page 47 Page 48 Page 49 Page 50 Page 51 Page 52 Page 53 Page 54 Page 55 Page 56 Page 57 Page 58 Page 59 Page 60 Page 61 Page 62 Page 63 Page 64 Page 65 Page 66Made with FlippingBook - Online catalogs