Ritam Srbije Rhythm of Serbia
Festival cvetanja Tise svake godine organizuje programe posvećene jedinstvenom prirodnom fenomenu, starom 200.000 godina, koji se u Evropi zadržao samo na Tisi
The Blooming of the Tisza Festival each year organises a programme dedicated to this unique natural phenomenon, which dates back 200,000 years and doesn’t happen anywhere else in Europe
Cvetanje Tise Ljubavni ples života i smrti Tiski cvet koji tri godine ivi u mulju sredinom juna izlazi na površinu vode da bi produ io svoju vrstu, ali i odmah završio svoj ivot, dok iza sebe na reci ostavlja cvetove T iski cvet nadživeo je i dinosauruse, ali čoveka možda neće. Pre više deceni- ja bili su rasprostranjeni po svim ve- ćim rekama Evrope, ali zagađenje pri- rode gotovo je uništilo ovaj živopisni događaj. Cvetanje Tise, izuzetno redak i lep prirodni ci- klus po kojem je ova reka poznata i posebna, svake godine oduševljava zaljubljenike u prirodu koji ima- ju sreće da se nađu na pravom mestu u pravo vreme. Budući da datum parenja ovih insekata stalno vari- ra i zavisi od idealnih uslova koji oni traže za spaja- nje, ovaj prirodni događaj svake godine donosi ve- liku radost čitavim tokom reke Tise. Da bi došlo do spajanja mužjaka i ženki, potreb- no je da se stekne više uslova, pre svega da je dno gli- novito, da je temperatura vode 20 stepeni, kao i da ne bude jakog vetra. Prvi izlaze mužjaci, koji potom traže ženke. Zato se ova pojava ne može matematič- ki predvideti, a dešava se u periodu od 7. do 24. ju- na, mada postoje godine kada se uopšte i ne dogodi. Za tiski cvet, Palngenia longicauda, prva dva dana ciklusa parenja predstavljaju samo pripremu, da bi od trećeg do petog dana ova pojava dostigla svoj vr- hunac. Iako se insekt tiski cvet smatra jednodnev- nim, on živi pune tri godine – skoro sve vreme kao larva na glinovitom dnu reke. Na svetlost dana prvo izlaze mužjaci, koji se u desetinama hiljada pojavljuju na površini vode kao larve. U roku od samo nekoliko minuta postaju pre- divni leptiri. Tada izleću na obalu, traže čvrsto tlo ili list na drvetu i u toku pet minuta se ponovo presvla- če, da bi se oslobođeni košuljice našli na otvorenom i započeli svoj svadbeni let. Oko tri godine u dubo- koj, masnoj zemlji na obalama i dnu reke ovi se in-
Nakon ljubavnog plesa, prvi umiru mužjaci, a posle polaganja jaja, pred sumrak, umiru i ženke Following their dance of love, the males die first, with the females only succumbing at dusk, after having laid their eggs
sekti pripremaju za samo jednu stvar koju bi trebalo da postignu tokom samo jednog dana – za produ- ženje vrste. Nad mirnom, do pre nekoliko sekundi uspavanom ravničarskom rekom počinju da se ko- vitlaju oblaci insekata, a od lepeta krila desetina hi- ljada tiskih cvetova više nije moguće čuti ni talase. Posle parenja ženke iznad sredine reke oblikuju veliku cevastu formaciju i lete uzvodno dva-tri ki- lometra da bi tamo položile jaja, koja će se nošena maticom i svojim slobodnim padom vratiti na me- sto parenja, da bi se za tri godine ponovo pojavili na istom mestu gde su bili i roditelji. Iz oplođenih jaja-
šaca se za dve-tri nedelje izlegu larve, koje se uko- pavaju u glinoviti deo korita reke i rastu tri godine. Svadbeni let ovog prastarog i jedinstvenog insek- ta najmasovniji je kod Kanjiže i Sente, a to je i prilika da ljubitelji prirode izađu na reku i uživaju u ovom jedinstvenom događaju. U našim vodama živi više vrsta vodencvetova, ali obrisi i svadbeni let nijed- nog od njih nisu tako atraktivni kao kod tiskog cve- ta. U pitanju je najveća evropska vrsta vodenih cve- tova, veličine 8–10 centimetara. Atraktivni svadbeni ples koji započinje u kasno popodne predstavlja op- činjavajuću pojavu i nadahnuće za mnoge umetnike.
Tiski cvet poznat je kao najveća vrsta vodenih cvetova u Evropi The Tisza mayfly is known as the largest mayfly species in Europe
Tekst / Words: Jelena Pantović Fotografije / Photography: Robert Getel
94 | Cvetanje Tise » The blooming of the Tisza
The blooming of the Tisza » Cvetanje Tise | 95
Made with FlippingBook interactive PDF creator