Dziecko ze spektrumautyzmu w szkolemasowej – twórcze wyzwanie
“Dziecko ma prawo być sobą. Ma prawo do popełniania błędów. Ma prawo do posiadania własnego zdania. Ma prawo do szacunku.Nie ma dzieci – są ludzie.” J. Korczak Zanim opiszemy nasze doświadczenia w pracy z uczniem autystycznymwy - obraźcie sobie następującą sytuację. Krzyś zachorował i przez tydzień był nieobecny w szkole. Po powrocie dowiedział się, że kiedy go nie było, na obiad serwowano jego ulubione pierogi ruskie. Wpadł w złość, że ominęła go ta przyjemność, a następnie poszedł do kuchni domagać się smakołyku. Zupełnie nie rozumiał dlaczego pierogi nie czekały na niego przez tydzień. Czuł się pokrzywdzony i mówił o tym przez kolejne siedem dni. Codziennie odwiedzał też panią kucharkę z pytaniem, kiedy znów będą jego pierogi. Temat pierogów rozrósł się do poważnego problemu, który utrudniał funk - cjonowanie w klasie nie tylko jemu, ale również nauczycielowi, codziennie zarzucanego tym samym pytaniem. A teraz wyobraźcie sobie, że to wy jesteście tym nauczycielem, który zamiast prowadzić lekcję, dyskutuje z uczniem na temat pierogów ruskich. Zastanów - cie się, co byście zrobili w takiej sytuacji? Jakie zastosowalibyście strategie, aby wygasić to zachowanie? Wyobraźcie też sobie, że ta sytuacja nie jest jednostkowa, że w podobnych sytuacjach będziecie znajdowali się częściej. Jeżeli wam się to udało, właśnie jesteście na początku drogi do poznawania świata autystycznego ucznia. Ze spektrum autyzmu wiąże się całe mnóstwo problemów, z którymi zetkniecie się podejmując pracę z uczniem z ASD. Dotyczą one w szczególności funkcjonowania społecznego. Poniżej znajdziecie krótką charakterystykę tych najistotnieszych: • znaczące trudności w inicjowaniu i podtrzymywaniu interakcji.Wkontak - cie z uczniem z ASDmożecie odnieść wrażenie, że jesteście w tej relacji sami. Odczujecie to byćmoże jako brak zainteresowania dlawłasnej osoby. Osoby z ASD znacznie rzadziej patrzą w oczy rozmówcy, częściej na poruszające się usta i ręce. • problemy z odczytywaniem emocji. Wasi uczniowie rozpoznają pod - stawowe emocje, jednak znacznie gorzej radzą sobie z odczytywaniem sta - nów bardziej złożonych. Dlatego nie dziwcie się, że na początku uczniowie nie zawsze zareagują adekwatnie na wasze subtelne reakcje emocjonalne. Wtymkontakciemusiciebyćbardzowyraziści.Nazywajcie to, co czujecie tak, aby uczeń nie czuł się zagubiony. Wprzeciwnym razie będzie miał problem z odczytaniem waszych emocji ale i nazwaniem własnych. • trudność z przyjmowaniem cudzej perspektywy. Będzie to skutkowało mniejsząumiejętnościąwspółdziałaniazotoczeniem, a toz kolei zmniejszoną zdolnością naśladowania, która pełni nieodzowną rolę wuczeniu się nowych umiejętności, komunikowaniu się, czyli w rozwoju społecznym każdego czło - wieka. • trudność znawiązywaniemsatysfakcjonującychkontaktówz innymi ludź - mi. Przygotujcie się na to, że będziecie musieli wspomagać swojego ucznia w budowaniu odpowiednich dla ich wieku relacji z rówieśnikami. Dotyczyć to będzie zarówno prowadzenia rozmowy i rozumienia abstrakcyjnej sfery języka, jak również zabawy, która dla innych dzieci jest czymś naturalnym. A uczeń ze spektrum autyzmu ma potrzeby społeczne jak każdy – chce mieć kolegów. • zaburzenia komunikacji zarówno w sferze werbalnej, jak i niewerbalnej. Systemkomunikacji waszego ucznia częstobędzie opierał się nawyuczonych zwrotach, nie zawsze funkcjonalnychwspontanicznej komunikacji.Nieprawi - dłowości będą dotyczyły zarówno posługiwania się słowami, jak i gestami, intonacją, melodią, rytmemwypowiedzi, ekspresjąmimiczną i postawą ciała. Wasz uczeń nie będzie rozumiał żartów, a metafory i powiedzonka odczyta
dosłownie. • Waszuczeńnajprawdopodobniej niebędzie subtelnywwyrażaniu swoich myśli, odczuć i emocji. Często powie to co myśli bez „owijania w bawełnę”. Wynika to z zaburzonej tzw. teorii umysłu. Osoby z autyzmem nie potrafią trafnie odczytywać stanu umysłu innego człowieka, tak aby na tej podsta - wie przewidywać zachowania, czy też wyjaśniać motywy jego działania. Trudności te dotyczą m.in. rozumienia czym są intencje, pragnienia, uczucia i przekonania, a także na czym polega udawanie. Zanimdziecko rozpocznie edukację w szkolemasowej musisz upewnić się, że ma ono opanowany trening czystości, jedzenia oraz że nie występują u nie - go zachowania agresywne. Warto też, aby dziecko chociaż w minimalnym stopniu miało: - system motywacyjny, na który reaguje, - łatwe do przerwania zachowania autostymulacyjne, - umiejętność podążania za podstawowymi poleceniami oraz podpowie - dziami manualnymi, - umiejętność naśladowania, - umiejętność komunikacji werbalnej, bądź jakiejkolwiek alternatywnej. Sukces waszego ucznia będzie zależał od tego, jak dobrze przygotujecieotoczeniena jegoprzyjęcie. Wartouświadomić innym nauczycielom, że niezbędna jest elastyczność - zapomnij o 45 minutowym wykładzie lubpogadance! Tematykazajęćwynikającazpodstawyprogramo - wej jest często zbyt abstrakcyjna lub zupełnie nieprzydatna dla ucznia zASD. Dlategomusicie wybrać to, co uważacie dla niego za niezbędne. Skupcie się, szczególnie na początku, na rozwijaniu podstawowych umiejętności społecz - nychoraznaturalnychzasobówi zainteresowańdziecka. Pamiętajcie, żeuczeń zASDczuje siębezpiecznywokreślonych schematach.Wszelkie zmiany takie jak: nieprzewidziane zastępstwo, zmiana sposobu prowadzenia danej lekcji, nagła zmiana miejsca, spowodują u niego stres i mogą skutkować nieprze - widzianymi reakcjami emocjonalnymi lub stymulacjami. Każdą lekcję da się zorganizować tak, aby była przewidywalna. Z reguły uczniowie dosyć szybko przystosowują się do zasad na lekcjach. Większym wyzwaniemsą jednakpozbawione jakiejkolwiek strukturyprzerwy.Możedla ucznia ze spektrum uda się znaleźć na ten czas jakieś ustronne, bezpieczne miejsce, wktórymspędzi czaswciszy. Dobrze sprawdzają sięwszelkie „plany aktywności”, w których dziecko ma do wyboru ciekawe dla niego zadania takie jak, np.: rysowanie, czytanie komiksu, słuchanie ulubionej muzyki, czy układanie puzzli. Aby uczeń jak najlepiej skorzystał z kształcenia w szkole masowej, ważna jest współpraca nauczyciela z rodzicami. Zawsze traktujcie rodzica jak part - nera. Nie da się odnieść sukcesu edukacyjnego bez tzw. wspólnego frontu. Jeśli rodzic nie jest gotowy na proponowany model współpracy, to waszym zadaniem jest go zmodyfikować tak, aby był on funkcjonalny. Na przykład, jeżeli ustalicie dla dziecka system motywacyjny, musi on być realizowany we współpracy z rodzicem, którynajczęściej dystrybuujenagrodami. Dodatkowo to rodzic jest najcenniejszym źródłem informacji i ekspertem od własnego dziecka. Warto z tego korzystać. Rodzic musi być przekonany do podejmowanych przez was działań. Musi rozumieć zasadność uczenia wybranych przez was treści i umiejętności. Zachęcamy was do własnych poszukiwań, wypracowania indywidualnego stylu pracy zgodnego z waszą wiedzą i przekonaniami. Odczujecie wtedy, podobną do naszej, satysfakcję z tego co robicie.
Agata Burczyk, Agnieszka Mitoraj-Hebel Terapeutki, autorki programu SPEKTRUM AUTYZMU PRO
844
Made with FlippingBook Proposal Creator