/ /
1910.
N ajveća i najlepša od četiri ka- pije Beograda u doba kada je ovaj grad bio turska varoš bi- la je čuvena Stambol kapija. Nalazila se između današnjeg Narodnog pozorišta i spomenika knezu Mihailu na Trgu republike, a ime je dobila po putu za Carigrad koji je tu počinjao. Uprkos svojoj lepoti, kapija je upam- ćena kao mesto na kojem su Turci srp- ske pobunjenike mučki ubijali. Stoga je knez Mihailo Obrenović 1866. godi- ne naredio da bude srušena kako bi Be- ograd umesto podsetnika na stradanje dobio simbol napretka. A tih šezdese- tih godina 19. veka, ulice Beograda, ko- ji je ležao na putu između istoka i zapa- da, bile su mračne i uske, ali se svet sve više prilagođavao zapadnjačkim ukusi- ma. U to vreme, nakon oslobođenja, ra- đa se potreba za prosvetom, kulturom, naukom. Igraju se prve pozorišne pred- stave, ali u nedostatku prostora izvođene su u gostionicama ili hotelskim salama... Zato je knez Mihailo Obrenović obećao da će sazidati teatar. Nažalost, nije doži- veo da vidi ostvarenje svoje zamisli jer je 1868. godine ubijen u Košutnjaku. Ipak, prva predstava u novoizgrađenoj zgra- di pozorišta krajem 1869. bila je posve- ćena njemu i zvala se Posmrtna slava kneza Mihaila. Nakon što je trajno uspostavljena srpska vlast i kapija porušena, oblast trga ipak je dugo ostala neuređena, a kao jedina zgrada tokom tri decenije stajalo je Narodno pozorište. I baš po toj zgradi, prostor današnjeg Trga re- publike prvobitno se zvao Pozorišni trg. Današnji simbol trga, spomenik knezu Mihailu, izgrađen je 1882. go- dine, pa je trg počeo da lagano dobija svoje prve obrise. Krajem 1892. tuda je svečano prošao prvi tramvaj, prva linija
Palata Reuniona , u kojoj je bio smešten bioskop Jadran , izgrađena je 1930. go- dine. Mada se oko njenog izgleda lo- me koplja skoro čitav vek, ona je i da- lje jedan od simbola Trga. Tamo gde danas stoji zgrada Do- ma štampe, pre Drugog svetskog rata nalazile su se brojna dotrajala zdanja načičkana trgovačkim radnjama. Ve- ćina je uništena u bombardovanju 6. aprila 1941. godine. Po završetku rata u blizini su jedno vreme bili grobni- ca i spomenik palim borcima Crvene armije, da bi kasnije ostaci preneti na Groblje oslobodilaca Beograda. Nared- nih godina nikla je i najveća zgrada na Trgu, Dom štampe, u kojoj su smešte- ni Kulturni centar Beograda sa galeri- jama, Međunarodni pres-centar, Grad- ska kafana… Nedavno je Beograd dobio svoj centralni trg u novom ruhu, više od vek i po otkako je ovaj trg počeo da se formira. Napravljena je raskošna i prostrana pešačka zona, postavljeno je 12 žardinjera sa ukrasnim drvećem, četiri saobraćajne trake, pametne klu- pe s besplatnim internetom, senzori- ma za temperaturu, kvalitet vazduha i buku, više od 100 svetiljki na daljinsko upravljanje čije svetlo može da se pri- lagođava događajima koji se na Trgu organizuju, parking za bicikle... Poseb- nom obradom granita, na pešačkom delu obeleženo je mesto na kojem se nalazila Stambol kapija, a na pojedi- nim pločama granita biće obeleženo i mesto gde su sahranjivani crvenoar- mejci pali u borbi za oslobođenje Be- ograda 1944. godine. Sve to krasi novi Trg republike u Beogradu, ali on ostaje ono staro, do- bro mesto koje čuva sećanja na istori- ju i kulturu prestonice, ali i hiljade pr- vih ljubavnih sastanaka...
gradskog prevoza u Beogradu, koja je preko Pozorišnog trga povezivala Ka- lemegdan i Slaviju. Između dva svet- ska rata tu je bila okretnica tramvaja, koja je, zajedno sa šinama, posle Dru- gog svetskog rata uklonjena. Novi život Trgu dali su i boemi, koji su se okupljali u zgradi na mestu današnjeg Narodnog muzeja. Pozna- ta pod imenom Kod konjske zadnjice , kultna kafana Dardaneli bila je jedna od najpoznatijih kafana starog Beogra- da. Krajem 19. veka tu su rado svraćali glumci Narodnog pozorišta, pa Darda- neli postaju sastajalište intelektualnog Beograda. Tu su pisani članci za novi- ne, pozorišne kritike odmah nakon od- gledane predstave. Redovni gosti bili su Đura Jakšić, Milovan Glišić, Vlada Jovanović, Stevan Sremac, Janko Ve- selinović, Vojislav Ilić... Zgrada je srušena 1901, da bi dve godine kasnije na tom mestu nikla Uprava fondova, zdanje današnjeg Narodnog muzeja. Na mestu gde se danas nalazi omanji park, pored Na- rodnog pozorišta, do Drugog svetskog rata bili su kafana i bioskop Kolarac , koji su ime dobili po vlasniku zgrade i dobrotvoru Iliji Milosavljeviću Kolarcu.
Tekst/Words: Nevena Dimitrijević Fotografije/ Photography: Predrag Mitić, Muzej grada Beograda
Trg republike možda ima novo lice, ali ostaje ono staro, dobro mesto koje čuva sećanja na istoriju i kulturu prestonice Republic Square has a new face, but it remains that same good old place that preserves memories of the history and culture of the capital
32 |
Made with FlippingBook interactive PDF creator