Epska istorija srpske prestonice / Epic history of the Serbian capital
J oš jedan april upriličiće žite- ljima srpske prestonice i nje- nim gostima tradicionalnu manifestaciju Dani Beogra- da, u organizaciji Skupštine grada. Ovog puta povod za koncerte, izlož- be, predstave, pešačke ture i druge sadržaje jeste istorijski jubilej – 150 godina od kada je poslednji turski za- povednik beogradske tvrđave Ali Ri- za paša predao knezu Mihailu Obre- noviću ključeve Beograda. Predaja ključeva bio je simbolič- ki čin, jer je Srbija de fakto tada bila nezavisna, dok je samo pravno gle- dano bila delom Otomanskog car- stva. Sve neposredno pre toga je deo čuvene obrenovićevske diplomatije, a neposredno posle – razlog za slav- lje, po čemu su Beograđani, čini se, odvajkada poznati. Kao i po kavga- ma. Ali evo kako se sve to odvijalo. Mnogo nakon što je nestala vin- čanska kultura sa prvim „megalopo- lisom“ u Evropi, kako njen epicentar u jednom prigradskom beogradskom naselju danas definišu arheolozi, i na- kon što su ovaj prostor osvojili Kelti, pa Rimljani i njime protutnjali Huni, Sarmati, Ostrogoti i Avari, kad se vi- še nije zvao Singidunum, već dobio današnji naziv (878), Beogradom je vladala Vizantija. Zbog zgodnog po- ložaja na ušću Save u Dunav bio je mračni predmet želja i Mađarske i
Bugarske, i razlog za njihovo trve- nje i strateške aspiracije. U ranom srednjem veku bio je utočište mnogim balkanskim narodi- ma koji su bežali od vlasti Osmanli- ja, ali je i njega 1521. pokorila vojska Sulejmana Veličanstvenog. Naseliv- ši srušen i spaljen grad, Turci su od njega stvorili orijentalnu varoš koja je mamila uzdahe putopisaca. Ali ni potonji vekovi nisu bili mirni, triput ga je od Turaka preotimala Austri- ja. Međutim, tog presudnog junskog dana 1862. na Beograskoj tvrđavi vi- jorila se turska zastava. „Sava Petković, dečak i trgovač- ki šegrt, hteo je da zahvati vodu sa Čukur-česme (u današnjoj Dobrači- noj ulici), ali mu se suprotstavio je- dan turski vojnik smatrajući da ima pravo prvenstva“, priča Zorica Arsić iz Udruženja turističkih vodiča Sr- bije. Ranjavanje dečaka Save bilo je povod za ozbiljno puškaranje izme- đu turskih nizama i srpskih žandar- ma, odnosno za eskalaciju sukoba,
što bi se reklo današnjim političkim rečnikom. Tada na scenu stupa diplomat- ska veština kneza Mihaila. „Burgija- jući“ odavde-odande, dobio je poziv od sultana Abdula Aziza da mu lič- no, u Stambolu, preda ferman o oslo- bađanju svih srpskih gradova u ko- jima su Turci imali posede. U noći 17. aprila 1867. kneza su Beograđani dočekali hiljadama upa- ljenih baklji, što je bio pir bez pre- sedana. Slavilo se do jutra. Dva da- na kasnije Ali Riza je javno pročitao ferman, predao ključeve knezu Mi- hailu, a ovaj pobedonosno ušetao u Gornji grad Tvrđave zajedno sa stre- ljačkom četom, koja je zamenila tur- ske stražare. Od tada je Beograd slobodan, sa manjim prekidima tokom Prvog i Drugog svetskog rata, pred novim izazovima izgradnje. Izvesna haotič- nost koja ga danas odlikuje zapisana mu je u genima. Primera radi, pri po- slednjem prelasku iz ruku Austrijana- ca u turske ruke, srušeni su bastioni oko Tvrđave, po zahtevu pobeđenih da „imovinu“ vrate u „pređašnjem stanju“, da bi ih i Turci potom po- novo izgradili. Ovde se ni ustavi nisu dugo za- državali, pa je prvi, Sretenjski, iz 1835, bio kratko u opticaju, da bi bio odba- čen kao previše demokratski. Pisan
VRABAC I STRELA „Turske opsade su bile toliko jake da su nakon jedne navod- no pronašli vrapca probodenog sa tri strele“, objašnjava Zori- ca Arsić iz Udruženja turističkih vodiča Srbije zašto je ova si- ćušna ptica zaštitni znak Beograda. Nekim pripovedačima su tri strele delovale malo, pa su njihov broj povećali na šest, da bi tragedija bila upečatljivija.
28 |
Made with FlippingBook interactive PDF creator