I talijanski polimat Leonardo da Vinči (1452–1519) često je navođen kao romantični primer veličanstvenog svestra- nog umetnika, ali sam je neretko odstupao od tog ideala. Sebe je, iznad svega, identifikovao kao štrebera za nau- ku, koji je barem jednako vreme posvećivao proučavanju, te- oretisanju i konstruisanju koliko i stvaranju umetnosti. Kao čoveka koji je ignorisao i premašivao rokove za narudžbine skoro do poslednjeg dana. Taj dan bio je 2. maj 1519. Premi- nuo je na dvoru francuskog kralja Fransoa Prvog i to je razlog zašto je veliki procenat njegovih preživelih radova – manje od 20 slika – završio u pariskom Luvru, a ne u rodnoj mu Italiji. Francusko-italijanska tenzija učinila je organizaciju ve- like retrospektivne izložbe u Parizu pravom igrom nera- va. Kao da nije dovoljno loše to što Luvr poseduje nepre- sušni zlatni izvor turističke industrije u vidu Mona Lize , zar bi Francuska trebalo da prihoduje i od dela pozajmljenih iz Italije, kao da su se pitali u organizaciji Italia Nostra za za- štitu kulturnog nasleđa kada su pokušali da zakonski spre- če pozajmicu crteža Vitruvijev čovek ? Petsto trideset godina star crtež u veoma krhkom sta- nju trebalo je da bude prenet iz Venecije preko Alpa u za- pečaćenoj staklenoj kutiji u kamionu sa kontrolisanom kli- mom, u pratnji naoružanih čuvara, sve do Luvra. Onda su se umešali advokati. Pozajmica je odobrena pod uslovom da crtež bude izložen maksimalnoj jačini svetlosti od 15 luksa i da potom mora na duži vremenski period biti sklo- njen u mračnu prostoriju radi oporavka. Vitruvijev čovek tako je sada izložen pogledima hor- di posetilaca koji će mu doći u Luvr na poklonjenje. Ali šta predstavlja taj crtež i zašto se digla tolika prašina oko njegove pozajmice? Za nastanak dela punog naziva Pro- porcije ljudskog tela prema Vitruviju Da Vinčija su inspi- risali zapisi Vitruvija (oko 75–15. p. n. e.), prvog velikog rimskog arhitekte i inženjera, istoričara arhitekture i ofi- cira rimske vojske.
U svom delu Deset knjiga o arhitekturi Vitruvije je tvr- dio da čovek sadrži sva savršenstva čitavog sveta i da ide- alno ljudsko telo odlikuju precizno određene proporcije iz- među njegove visine i pojedinih delova, te da odražavaju i idealne proporcije u klasičnoj arhitekturi. Potom je izuzet- no detaljno opisao proporcije jednog tako dobro građenog čoveka: „Udaljenost od brade do vrha čela treba da bude jedna desetina čitave visine; dužina stopala je šestina visine tela, podlaktica je jedna četvrtina...“ Vitruvijevi opisi ljudskih proporcija ostvariće dubok uticaj na Leonarda. Ako se čovek opruži na leđa, piše Vi- truvije, raširenih ruku i nogu, a šestar mu se smesti u pu- pak, centralnu tačku, prsti na rukama i nogama dodirivali bi opisanu kružnicu. Iz ljudskog tela može se izvesti i kva- drat: udaljenost od tabana do temena jednaka je raširenim rukama – širina je jednaka visini – kao u slučaju savršenog kvadrata. „Bila je to moćna slika. Ali koliko znamo, niko poznat ni- je izradio ozbiljan i precizan crtež po tom uputstvu 15 veko- va otkad je Vitruvije sastavio svoj opis. Tada, oko 1490, Leonardo i njegovi prijatelji prionuli su na prikaz čoveka ra- širenih ruku i nogu usred crkve i univerzuma“, piše Volter Ajzakson u knjizi Leonardo da Vinči . „Kada ju je kustos izneo i stavio na sto pred mene, za- panjila su me udubljenja koja je ostavio stilus Leonardo- vog pera sa metalnim vrhom i 12 uboda koje je ostavio vrh njegovog šestara. Imao sam jeziv i intiman osećaj da vidim ruku majstora na delu od pre više od pet stotina godina. Za razliku od crteža svojih prijatelja, Leonardov je pomno urađen. Linije mu nisu nesigurne kao na skici. Umesto toga, on je snažno pritiskao stilusom i sa samo- pouzdanjem urezivao linije u stranicu kao da radi graviru. On je taj crtež veoma pažljivo planirao i tačno je znao šta radi“, iznosi Ajzakson svoje utiske.
Mnogobrojni ljubitelji neprevaziđenog Leonarda da Vinčija uveliko uživaju u njegovim delima na izložbi koju je Luvr upriličio u čast 500 godina od smrti velikog maestra. Ipak, najveću pažnju, veću i od „vizuelnog ekvivalenta svečane artiljerijske paljbe od 21 plotuna, fanfara i hora“, kako je opisano otvaranje, izazvalo je pitanje „Vitruvijevog čoveka“, koji zamalo nije ni stigao do Pariza... Numerous admirers of the unsurpassed Leonardo da Vinci have been enjoying his works at the exhibition organised by the Louvre in honour of the 500 th anniversary of the death of this great maestro. However, the greatest attention – even greater than the “visual equivalent of a ceremonial artillery salvo of 21 guns, fanfare and choirs”, as the opening ceremony was described – was raised by the question of the Vitruvian man, who almost didn’t make it to Paris ...
| 79
Made with FlippingBook interactive PDF creator