Kultura Culture
Legendarni američki reditelj i scenarista preminuo je 15. januara u 78. godini i ostavio je neizbrisiv trag u svetskoj kinematografiji
This legendary American director and screenwriter, who left an indelible mark on world cinema, passed away on 15 th January, at the age of 78
bu teme. Linč je lik Lolite iskoristio da bi stvorio svoju protagonistkinju Loru Palmer, a „Tvin Piks“ je zauvek promenio serijski format i postao jedna od omiljenih misterija. „Ko je ubio Loru Palmer? Bob! A ko je Bob?“ Linč je imao sposobnost da natera gledaoce da se osećaju neprijatno, ali ne radi efekta šoka, već terajući ih na introspekciju od koje većina ljudi be- ži. U njegovim filmovima se često moglo naići na motiv ženskog lika u egzistencijalnim problemima i u potrazi za sopstvenim identitetom. Poput tra- gične Norme Dezmond u „Bulevaru sumraka“, čija priča sadrži elemente Kafkinog „Procesa“, lik Be- ti, odnosno Dajen (koju maestralno tumači Naomi Vots) prolazi kroz torture Holivuda u vidu mrač- nih sila, nesrećnih sudbina koje je okružuju, bezu- spešne borbe sa jednim zatvorenim krugom u kome vladaju spletke i igre s ljudskim životima. Sličnu sudbinu je iskusio i lik Niki Grejs/Su Blu, koju tu- mači Lora Dern. Žanrovski je vrlo teško utvrditi šta bi bila Linčo- va specijalnost. Možda bismo taj žanr naprosto na- zvali „linčovski“. Tragedija, komedija, horor, satira, triler, sve u jednom. I u svakom filmu prikazano na drugačiji način. Bio je sklon korišćenju istih likova u nekoliko različitih projekata, na izvestan način stvarajući svoj univerzum u kom su ljudske sudbi- ne isprepletane. Sve je krenulo sa tada kontrover- znom „Glavom za brisanje“ iz 1977, a nastavilo se sa „Čovekom slonom“, koji je Linčov, može se reći, najkonvencionalniji film. Bio je to veliki komercijal- ni uspeh koji je zaradio osam nominacija za Oska- ra, među kojima su bile i one za najbolji film, reži- ju i adaptirani scenario (na kom je takođe radio). Linč je kao svestrani umetnik nakon „Čoveka slona“ snimio „Dinu“, koja od svih njegovih filmova i dan-da- nas ima najgoru reputaciju. Bilo je jasno da Linč nije tipičan studijski reditelj koji pravi blokbastere. Poku- šao je da unese u priču elemente koji naprosto nisu funkcionisali na mejnstrim sceni osamdesetih, i to ga je, ipak na sreću, odvratilo od sličnih projekata. Nakon povratka svojim korenima, snovima i
Besmrtni Dejvid Linč Legenda ostaje živa Od nadrealističkih slika filmskog klasika „Glava za brisanje“, preko potresne noć ne more u predgrađu Tvin Piksa, do remek-dela poput
FBI agenta Dejla Kupera u Tvin Piks dovelo je ubistvo Lore Palmer FBI agent Dale Cooper is brought to Twin Peaks by the murder of Laura Palmer
„Bulevara zvezda“ ili „Unutrašnjeg carstva“, Linčove slagalice izvrć u američku psihu naopačke otkrivajući njene najdublje i najmračnije dimenzije
Tekst / Words: Viktor Vilotijević Fotografije / Photography: Profimedia.rs
K ako početi bilo koji tekst o Dejvidu Linču, renesansnom umetniku koji je bio toliko jedinstven da se njegov uti- caj video i osetio u mnogim filmovi- ma, od Kronenberga i Takašija Mikea do Jorgosa Lantimosa i mnogih drugih? Linč je, kao neko biće sa druge planete, bio potpuno po- svećen umetnosti – od režije, pisanja scenarija, preko komponovanja muzike i montiranja, do sli- karstva i transcedentalne meditacije. Njegovi fil- movi su s jedne strane posmatrani kao genijalni, a sa druge kao besmisleno pretenciozni i nepotreb- no komplikovani. Samoj analizi Linčovog stvaralaštva moramo pristupiti kroz umetnike i filmove koji su njega in- spirisali, poput „Andaluzijskog psa“ Luisa Bunjue-
la i Salvadora Dalija, „Osam i po“ Federika Felini- ja, „Bulevara sumraka“ Bilija Vajldera, „Persone“ Ingmara Bergmana, „Vrtoglavice“ Alfreda Hičko- ka, „Lolite“ Stenlija Kjubrika, pa i „Čarobnjaka iz Oza“ Viktora Fleminga. Za ljubitelje filma ova li- sta je kao delovi slagalice koji se savršeno uklapaju ako ih sagledate kao celinu. Linč je izvlačio najdu- blje emocije iz svojih likova, igrao se sa podsvešću i nadasve snovima, njegovim omiljenim motivom. Kada je reč o „Tvin Piksu“, seriji, potom filmu, pa ponovo seriji (treća sezona iz 2017. godine), te 1990. godine dogodila se prava revolucija američ- ke televizije. Uz akciju proisteklu iz istrage o mi- sterioznom ubistvu srednjoškolke u malom, mrač- nom gradu u Vašingtonu serija koja se emitovala na Ej-Bi-Siju ogolila je do tada uznemirujuće, ta-
Režiser toliko nadmoć ne vizije da je inspirisao sopstveni pridev, pravio je filmove koji su delovali kao teleportovani iz njegovog nesvesnog pravo na ekran A director with such overwhelming vision that he inspired the coining of his own adjective, he made films that look like they’ve been teleported straight from his unconscious to the screen
34 | Legende » Legends
Legends » Legende | 35
Made with FlippingBook interactive PDF creator