n COLUMN n
Drs. Harmen Rijpkema is medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting Aromatherapie & Natuurlijke Gezondheidszorg Ontwikkeling (www.stichtingaromatherapie.nl) en scientific advisor bij Chi Natural Life. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum waarvan eind 2021 de 10de druk is verschenen. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema. In deze column behandelt Harmen het actuele onderwerp hooikoorts.
Aromatherapie Veel gestelde vragen over aromatherapie
Hooikoorts in aromatherapeutisch perspectief
Bij hooikoorts (pollinosis of allergische rhinitis) reageert het immuunsy- steem buitensporig op onschuldige stoffen zoals stuifmeelkorrels (pol- len). Onze afweer ziet de pollen als allergeen. Het neusslijmvlies raakt ontstoken als gevolg van een IgE (immunoglobuline E) reactie van het immuunsysteem op sommige pollen. Immunoglobulinen zijn eiwitten die worden gevormd door afweercellen om lichaamsvreemde stoffen op te ruimen en om infecties te bestrijden. Als in bloedonderzoek verhoogde IgE-waarden worden aangetroffen, wijst dat vaak op een allergie. Naar schatting lijden één op de vijf Nederlanders en Belgen aan een allergie door pollen. Onderzoek laat zien dat de afgelopen dertig jaar het aantal mensen met hooikoorts is verdubbeld. Door klimaatverandering duurt het hooikoortsseizoen ook langer. Grootste boosdoeners De grootste boosdoeners zijn pollen in de lucht van bomen (berucht zijn de berkenpollen), grassen en sommige kruiden (o.a. weegbree, bijvoet en brandnetel). Immunologisch is hooikoorts hetzelfde als een voedselal- lergie. Alleen speelt hooikoorts zich af via de neus. De werkelijke oorzaak van hooikoorts zijn echter niet de pollen, maar het overgevoelige en ontregelde immuunsysteem. Daarom zou in de behandeling de nadruk moeten liggen op versterking van het immuunsysteem zodat het leert dat het niet meer zo heftig hoeft te reageren. Histamine reflex Wat gebeurt er bij de sterke reactie van het immuunsysteem bij hooi- koorts? Er komt histamine vrij uit de zogenaamde mestcellen. Deze mestcellen zijn te vinden in de huid, de longen en in maag en darmen. Histamine is verantwoordelijk voor het ontstaan van de allergiesympto- men. In de hersenen speelt histamine een heel andere rol. Daar is het een neurotransmitter dat o.a. slaapprocessen reguleert. Artsen schrijven vaak antihistaminica voor bij hooikoorts en dat kan sufheid en slaperig- heid veroorzaken. Bij hooikoorts dringt het histamine in de slijmvliezen en geeft daar de ontstekingsreactie. Waarom de ene mens wel hooi- koorts krijgt en de andere niet is nog niet volledig verklaard. De erfelijke factor speelt een rol, maar o.a. ook schadelijke stoffen in de lucht en de hygiëne hypothese (te weinig in contact met bacteriën en schimmels) lijken een rol te spelen evenals bewerkte voedingsmiddelen. Naast pollen kunnen allerlei andere allergenen (voedingsmiddelen, huis- stofmijten, huidschilfers, donsdekens en zogenaamde beroepsallerge- nen (zoals meel, zaagsel, cement) hooikoortsverschijnselen oproepen. Symptomen van hooikoorts zijn veelvoud: jeuk, loopneus of verstopte neus, niezen, hoesten, zwelling van de slijmvliezen, soms benauwdheid, brandende en tranende ogen, huidjeuk, huiduitslag en een vermoeid gevoel. Door het overgevoelige immuunsysteem hebben mensen met hooikoorts vaak ook een andere allergie zoals allergische astma of eczeemklachten. Soms is er sprake van een kruisallergie: last van bepaalde stuifmeelpollen maar ook problemen met de voeding die verwant is aan de pollen. Bekende kruisallergieën: bloesems met appels, graspollen met tarwe, tomaat en pinda. Voor mensen met hooikoorts en tegelijkertijd maag- en darmklachten is het de moeite waard uit te zoe- ken welke kruisallergieën er bestaan. Een weetje: Mensen die last heb- ben van allergische luchtwegklachten worden ingedeeld in twee groe- pen. De eerste groep, de ‘lopers’, hebben vooral last van een waterige loopneus, niezen veel en jeukende, tranende ogen. De meeste ‘lopers’ zijn allergisch voor pollen en dierenharen en – huidschilfers. De tweede groep, de ‘blokkers’ hebben vooral last van een neusverstopping en soms van een loopneus. Aromatherapie In de aromatherapie gebruiken we de membraan stabiliserende eigen- schappen van verschillende essentiële oliën op de mestcellen. Hierdoor komt het histamine minder gemakkelijk vrij en daardoor kan het in min of meerdere mate de reactie op de allergene stoffen vertragen. De inwen- dige toepassing lijkt het meest effectief, maar onderzoek laat zien dat inhalatie veelbelovend is bij symptoomverlichting. De behandeling van hooikoorts vraagt geduld en de behandeling duurt vaak ook jarenlang.
Ervaring heeft geleerd dat aromatherapie goed kan worden gecombi- neerd met inzichten en behandelingen uit de natuurgeneeskunde, fyto- therapie, homeopathie en acupunctuur.
Aanbevolen essentiële oliën: • Atlasceder • Cipres • Sandelhout • Attars • Manuka • Vetiver
• Pepermunt • Benzo • Vanille
• Echte (blauwe) kamille
Het zijn vooral oliën met een hoog gehalte aan sesquiterpenen. Deze bestanddelen in essentiële oliën versterken de membraan van de mest- cellen waardoor de uitstoot van histamine wordt verminderd en daarmee een afgezwakte reactie op de allergenen kan plaatsvinden. Mengsels van essentiële oliën: • Mengsel I: 10 druppels atlasceder, 5 druppels manuka en 5 druppels cipres. • Mengsel 2: 10 druppels blauwe kamille, 10 druppels citroen, en 5 druppels manuka. Praktische adviezen en recepten Inhaleren • Inhaleren kan de zwelling van de slijmvliezen verminderen. Mengsel 2 is een klassiek mengsel. 1 of 2 druppels op een tissue of zakdoek en van daaruit regelmatig krachtig inhaleren. Ook aan het flesje olie ruiken kan verlichting geven. Meerdere keren per dag herhalen. Door de olie van blauwe kamille kan ook de ontsteking worden bestreden. • Spoelen met zout water. Hiermee worden zoveel mogelijk de pollen uit de neus gespoeld. Los een theelepel zout op in 250 ml lauw water. Het is niet nodig dat het water wordt gekookt. Een paar keer per dag spoelen met een vol pipetje in elk neusgat (niet bij kinderen). Er zijn ook zogenaamde neusdouches (bijvoorbeeld de rhinohorn) bij drogist of apotheek te koop. Drie- tot viermaal daags deze zoutoplossing gebrui- ken. Het zoute water loopt in de keelholte en is gewoon door te slikken. • Stomen met cineolrijke eucalyptusoliën: Eucalytus globulus, E. radiata, E. smithii of met pepermuntolie. Het opent de neus zodat er beter kan worden doorgeademd. Baden • Neem 5 ml neutrale hydrofiele badolie. Voeg daar 2 druppels atlasce- der, 2 druppels lavendel en 1 druppel blauwe kamille aan toe. Goed mengen en aan het lauwwarme badwater toevoegen. Dit badmengsel vermindert de zwellingen en verlicht de jeuk. In plaats van hydrofiele badolie kan ook witte klei als basis worden gebruikt: 4 eetlepels witte klei vermengen met bovenstaande essentiële oliën en door het bad- water roeren. Wel het bad goed naspoelen want anders kan klei in de afvoer hard worden. Wetenschap In een kleine studie met 43 hooikoortspatiënten bleek een neusspray effectief te werken (Caimmi 2021). De spray bracht een verlichting van de klassieke hooikoortssymptomen. De basis was zeewater, gemengd met rozemarijnhydrolaat. Vier essentiële oliën waren aan de basis toege- voegd: eucalyptus radiata, rozengeranium, niaouli en ravintsara. Verder bevatte het propolis en echinacea extracten. Het advies was 2 spraytjes per neusgat. Voor kinderen boven de drie jaar 1 spraytje. In verschillende onderzoeken bleek inhalatie met essentiële oliën de symptomen duidelijk te verminderen. Een combinatie van sandelhout, geranium en ravintsara gaf een duidelijke vermindering van niezen en neusverstopping bij hooikoorts in vergelijking met een controlegroep. Tijdens de studie werd een week lang 2 x daags 5 minuten het mengsel ingeademd. De controlegroep inhaleerde amandelolie. (Choi 2016). Park (2022) liet hooikoortspatiënten pepermuntolie inhaleren. Pepermunt zorgde voor minder zwelling van de slijmvliezen, histamine uit de mest- cellen werd minder uitgestoten, minder slijmsecretie en voorkwam de infiltratie van ontstekingscellen in het neusweefsel. Pepermunt onder- drukt ontstekingsreacties bij hooikoorts (Park 2022). Ook inhaleren met eucalyptusolie gaf duidelijk minder symptomen (Song 2014).
21
PHARM ACTUEEL nr 03 maart 2024
Bron: Aromatherapie voor de Luchtwegen – Drs. Harmen Rijpkema Aromatherapie voor de Luchtwegen is exclusief verkrijgbaar via leverancier Chi Natural Life.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker