131
Meritum 1-2 (76/77) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
Zanieczyszczenia pyłowe
powietrza i ich wpływ na zdrowie człowieka
ADAM ZAHLER
WSTĘP
Codzienne oddychanie (wentylacja płuc), związane z wdechem i wydechem, to podstawa naszego życia. Do naszych płuc wpływa średnio w ciągu godziny spokojnego oddychania około 0,5 m 3 powietrza – ze wszystkimi jego składnikami. Proces oddychania jest regulowany automatycznie przez autonomiczny układ nerwowy, a więc nie musimy myśleć o oddychaniu i możemy skoncentrować się np. na nauce – o ile parametry powietrza odpowia- dają poziomowi, do którego nasz organizm został przystosowany. Każdego dnia w Polsce około 5 mln uczniów i 500 tysięcy nauczycieli może sprawdzić działanie tego układu i próbować na niego wpływać. O ile nie myślimy wprost o pracy mięśni wokół płuc, o tyle możemy np. przyspieszać lub spowalniać proces oddychania – czyli w pewnym zakresie regulować działanie organizmu. Inne parametry otoczenia, np. poziom oświetlenia, mogą być impulsem do regulacji średnicy źrenicy, ale na poziom hałasu nie możemy zareagować „przymknięciem ucha”. To jest proste doświadczenie, ale właśnie takie łatwe działania wplecione w holistyczne podejście do edukacji mogą pomóc w kompleksowym zrozu- mieniu otaczającego nas świata.
Wspomniane 0,5 m 3 powietrza na godzinę zawiera nie tylko podstawowe gazy niezbędne do życia – tlen i azot – ale również inne składniki gazowe – choćby produkt naszego oddychania lub spalania paliw kopalnych – dwutlenek węgla, radioaktywny radon i składniki zanieczyszczeń mechanicznych w szerokim zakresie wielkości, kształtu i składu chemicznego. W dużym przybliżeniu szacuje się, że tzw. frakcja wdychana zawiera cząstki o wielkości poniżej 0,1 mm (czyli 100 µm). Większe, cięższe po prostu, grawitacyjnie opadają przed dotarciem do jamy nosowej. Tam, ze względu na konstrukcję tej jamy – będącej w uproszczeniu komorą filtracyjną pokrytą błoną śluzową z nabłonkiem orzęsionym – następuje mechaniczne zatrzymanie, a następnie usuwanie zanieczyszczeń wraz ze śluzem cząstek powyżej 30 μm. W następnych odcinkach górnych dróg oddechowych: krtani, tchawicy – następuje zatrzymanie kolejnych mniejszych części wdycha- nych zanieczyszczeń (pyłu). Niestety poza oskrzela i oskrzeliki do pęcherzyków płucnych docierają czą- steczki o wielkości poniżej około 10 µm – jest to tzw. pył respirabilny. Warto przypomnieć, że czas usuwania pyłu z pęcherzyków płucnych jest długi (ok. 50% na miesiąc). Zanieczyszczenia o wielkości poniżej 7 mikrometrów przenikają do krwiobiegu.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker