132
Meritum 1-2 (76/77) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
ADAM ZAHLER
• Wtórne: powstają w wyniku przemian chemicz- nych w atmosferze prekursorów pyłu – dwu- tlenku siarki (SO 2 ), tlenków azotu (NOx), lotnych związków organicznych (LZO), amoniaku (NH 3 ). Znaczna ilość pyłów w powietrzu jest pocho- dzenia wtórnego.
Grafika 1. Uproszczony schemat dróg oddechowych i wielkość zanieczyszczeń zatrzymywana w poszczególnych odcinkach Źródło: Wikipedia
Typowy erytrocyt ma około 8 mikrometrów średnicy; właśnie ze względu na brak możliwości separacji w organizmie tak małych zanieczyszczeń do oceny jakości powietrza wprowadzono wymiar dla pyłów zawieszonych ( P artuculate M atter ) – PM 2,5 , PM 10 i ostatnio PM 1 , czyli wielkości określa- jące stężenie cząstek o wielkościach odpowiednio poniżej 10, 2,5 i 1 µm. Pył zawieszony jest zanieczyszczeniem powietrza składającym się z mieszaniny cząstek stałych i cie- kłych wielu pierwiastków i związków chemicznych zawieszonych w powietrzu, będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych .
Grafika 2. Główne źródła powstawania pyłów zawieszonych PM 10 i PM 2,5 oraz Indeksy jakości powietrza Źródło: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska 2016
Pył jest zanieczyszczeniem transgranicznym. Cząsteczki frakcji PM 10 są transportowane na odległość do 1000 km, z kolei pył PM 2,5 może być unoszony ruchami mas powietrza na odległość do 2500 km; stąd konieczna jest międzynarodowa współpraca dotycząca monitoringu emisji. Warto podkreślić, że aktualnie stosowane indeksy jakości powietrza nie rozróżniają wspomnianego pocho- dzenia pyłu – czyli np. PM 10 o stężeniu 100 µg/m 3 w okolicy piaszczystej wydmy może mieć zupeł- nie inny skład i szkodliwość (chemiczną) niż takie samo stężenie pyłu w zimowy smogowy poranek w rejonie uprzemysłowionym.
Ze względu na pochodzenie wyróżnia się nastę- pujące źródła pyłów zwieszonych:
• Naturalne: pożary, wybuchy wulkanów, rozkład materii organicznej, pylenie roślin, wietrzenie skał; • Antropogeniczne: spalanie paliw kopalnych w gospodarstwach domowych, energetyce, przemyśle; komunikacja samochodowa, procesy technologiczne;
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker