19
Meritum 1-2 (76/77) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
ŚRODOWISKOWE ZAGROŻENIA ZDROWIA CZŁOWIEKA – WYBRANE PROBLEMY
W otaczającym nas środowisku znajduje się znaczna ilość pierwiastków, których pewne odmiany (izo- topy) samorzutnie emitują promieniowanie jonizu- jące. Promieniotwórcze izotopy danego pierwiastka nazywamy radionuklidami. Promieniowanie jonizu- jące jest naturalnym elementem środowiska (pro- mieniowanie naturalne) – emitowane jest z prze- strzeni kosmicznej oraz z naturalnych radionuklidów obecnych w skorupie ziemskiej (w glebie, wodzie, skałach), a także znajduje się w organizmach żywych. Może być również generowane sztucznie (promieniowanie sztuczne) w wyniku działalności człowieka w laboratoriach naukowych (poprzez np. akceleratory cząstek), medycynie (poprzez np. apa- raty rentgenowskie, bomby kobaltowe), przemyśle (np. w spożywczym i farmaceutycznym przy stery- lizacji żywności i leków) oraz energetyce jądrowej (np. wykorzystanie uranu i plutonu do wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych).
Nadmierna ekspozycja na promieniowanie jonizu- jące może prowadzić do uszkodzeń DNA i chorób, np. nowotworów. W 2022 roku w Polsce wartość promieniowa- nia jonizującego wyniosła 4,39 mSv/mieszkańca 8 , z czego najwięcej pochodziło ze źródeł natural- nych (ok. 59%). Natomiast roczna dawka ze źródeł sztucznych wyniosła 1,80 mSv/mieszkańca, co sta- nowiło 41,0% ogółu promieniowania stosowanego w diagnostyce medycznej. Na wartość tę składały się przede wszystkim dawki otrzymywane podczas badań, w których stosowano tomografię komputerową, radiografię konwencjonalną i fluoroskopię, czy jednorazowe dawki otrzymywane w trakcie badań rentgenow- skich i mammograficznych 9 .
Rysunek 5. Przykładowe źródła promieniowania jonizującego Źródło: E. Pyłka-Gutowska, Ekologia z ochroną środowiska. Przewodnik , Wydawnictwo Oświata, 2004
8 mSv/mieszkańca (czytaj: milisiwert na mieszkańca) wyraża ilość energii różnego rodzaju promieniowania jonizującego pochłoniętą przez żywe tkanki. Uznaje się, że jednorazowa dawka jest mała, jeżeli nie przekracza wartości około 100 mSv (np. 10 mSv odpowiada tomo- grafii komputerowej narządów, 0,7 mSv – prześwietleniu RTG). Wg obo- wiązujących w Polsce przepisów dopuszczalna dawka promieniowania z innych źródeł niż naturalne wynosi 1 mSv/rok dla ogółu ludności. 9 Ochrona środowiska w 2023 r. Główny Urząd Statystyczny, Warsza- wa 2023.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker