22
Meritum 1-2 (76/77) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
EWA PYŁKA-GUTOWSKA
Warto pamięteć, że nadciśnienie tętnicze i hiper- cholesterolemia, czyli wysoki poziom głównie tzw. złego cholesterolu-LDL (od ang. low-density lipo- protein) we krwi to dwa współwystępujące czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych 14 . Prawidłowy poziom tzw. złego cholesterolu LDL powinien być mniejszy niż 115 mg/dl 15 (<3,0 mmol/l) dla osób zdrowych. Jednak ze względu na to, że normy te ulegają przesunięciu w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego, pełną analizę lipi- dogramów powinien przeprowadzić lekarz. Obec- nie podwyższony poziom cholesterolu dotyczy ok. 60% Polaków 16 . Skutki tych schorzeń to najczęściej zawały serca i udary mózgu.
stopy cukrzycowej 18 . Diagnostyka cukrzycy opiera się przede wszystkim na pomiarze poziomu glukozy we krwi. W 2024 roku 34% Polaków miało prawid- łowe stężenie glukozy we krwi, czyli 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l). Do czynników ryzyka zalicza się niezdrową dietę, otyłość, brak regularnej aktywno- ści fizycznej 19 . Efektem nieleczonych i w porę niezdiagnozowa- nych przewlekłych chorób niezakaźnych są zgony. Podobnie jak inne kraje, Polska zmaga się z rosnącą śmiertelnością z powodu tzw. chorób cywilizacyj- nych. Z danych epidemiologicznych GUS 20 wynika, że w 2022 roku najczęstszymi przyczynami zgo- nów były choroby układu krążenia (ok. 35%), no- wotwory (ok. 24%) oraz choroby układu oddecho- wego (ok. 7%). Były one odpowiedzialne za ponad 66% wszystkich zgonów (por. rys. 8).
Rysunek 7. Przewlekłe choroby niezakaźne zdiagnozowane u Polaków w 2024 roku Źródło: Narodowy Test Zdrowia Polaków. Raport 2024
Inną chorobą cywilizacyjną jest cukrzyca. Cuk- rzyca (typu II) jest chorobą metaboliczną charakte- ryzującą się przewlekłą hiperglikemią, czyli stanem podwyższonego stężenia glukozy we krwi, wynikają- cym z zaburzenia wydzielania insuliny. Tylko w 2021 roku z powodu cukrzycy zmarło 6,7 miliona osób na całym świecie 17 . Z kolei w 2017 roku w Polsce doko- nano ok. 4 tys. hospitalizacji w wyniku amputacji tzw. 14 https://polskieforumprofilaktyki.edu.pl/nadcisnienie.html; F.M. Szymański, Hipercholesterolemia jako najbardziej rozpowszech- niony czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Pol- sce , „Choroby Serca i Naczyń”, nr 4/2014, t. 11, s. 204-211. 15 mg/dl – jednostka stężenia we krwi – liczba miligramów na 100 mililitrów (decylitr). 16 https://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Kardiologia/Podwyzszony- -cholesterol-dotyczy-60-proc-Polakow-Znikoma-liczba-wie-ze-cierpi- -na-hipercholesterolemie, 225330,1014.html 17 E.J. Boyko, D.J. Magliano, IDF Diabetes Atlas. 10th edition , https://diabetesatlas.org/, 2021.
Zachorowania na nowotwory wynikają w ok. 90% z ekspozycji na środowiskowe czynniki rakotwórcze w otoczeniu i stylu życia, w tym z zanieczyszcze- nia środowiska, palenia tytoniu, nadużywania alko- holu, niewłaściwej diety, nadmiernego opalania się, ekspozycji na promieniowanie, a w ok. 5-10% są skutkiem predyspozycji genetycznych 21 . Skuteczną 18 Narodowy Fundusz Zdrowia, Departament Analiz i Strategii, Cukier, otyłość – konsekwencje. Przegląd literatury, szacunki dla Polski, War- szawa 2019. 19 D. Borek, J. Gustyn, J. Kozłowska, E. Morytz-Balska, F. Piotrowski, M. Safader, A. Zielkowska, Ku lepszemu życiu. Polska w OECD , Główny Urząd Statystyczny, Departament Opracowań Statystycznych, Warsza- wa 2021. 20 Trwanie życia w 2023 r . GUS, Warszawa 2024, https://stat.gov.pl/ obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia/trwanie-zycia-w-2023- -roku 21 U. Wojciechowska, K. Barańska, I. Michałek, P. Olasek, M. Miklewska, J.A. Didkowska, Nowotwory złośliwe w Polsce 2020 , Warszawa 2022.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker