39
Meritum 1-2 (76/77) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
NAWYKI ŻYWIENIOWE DZIECI I MŁODZIEŻY A ZACHOWANIA SŁUŻĄCE ZDROWIU
mleczne pełnotłuste na niskotłuszczowe; sma- żenie, grillowanie na gotowanie tradycyjne i na parze, duszenie i pieczenie. Dodatkowo elementami całej grafiki są woda i inne napoje niesłodzone jako płyny, które warto uwzględniać w codziennej diecie, oraz olej roślin- ny – tłuszcz zalecany jako dodatek do posiłków. Na grafice uwzględniono również przekreślone symbole produktów niezalecanych w codziennym żywieniu, tj. produktów z dużą zawartością soli, cukrów i tłusz- czów (słodycze, słone przekąski, żywność typu fast food), oraz solniczki, by zwrócić uwagę na negatyw- ny wpływ na zdrowie nawyku nadmiernego dosa- lania posiłków. Uzupełniającym elementem grafiki z talerzem jest informacja przypominająca o aktyw- ności fizycznej jako czynniku istotnym dla utrzymania dobrego zdrowia, kondycji, samopoczucia, a także zdolności poznawczych zarówno u dzieci, jak i do- rosłych. Podkreślono też rolę utrzymywania masy ciała w normie. Uzupełnieniem grafiki z zalecenia- mi zdrowego żywienia w postaci talerza jest mate- riał „W 3 krokach do zdrowia”, przedstawiający kon- kretne zalecenia żywieniowe na trzech poziomach, podpowiadających, jak stopniowo, małymi krokami zmieniać poszczególne nawyki żywieniowe 7 . Grafika z zaleceniami zdrowego żywienia w formie talerza, jak również wiele innych materiałów dotyczących żywienia, które można wykorzystać w edukacji mło- dych ludzi, są dostępne do bezpłatnego pobierania na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywie- niowej https://ncez.pzh.gov.pl/.
w Polsce. Według WHO zbyt wysoka masa ciała (podobnie jak zbyt niska) znajduje się na liście dzie- sięciu czynników, które najbardziej zagrażają zdro- wiu człowieka 8 . Z punktu widzenia zdrowia szczególne obawy budzi otyłość, która jest chorobą przewlekłą, zwią- zaną z nieprawidłowym lub nadmiernym groma- dzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie. Nie da się wymienić jednej przyczyny nadwagi i otyłości – jest ich wiele. Mogą one mieć charakter genetyczny i pozagenetyczny. Większość przypadków otyłości to tzw. otyłość prosta, a za najczęstszą jej przy- czynę uważany jest niewłaściwy styl życia, w tym nieprawidłowy sposób odżywiania nie tylko samego dziecka, ale także jego rodziców bądź opiekunów. Wymienić tu można m.in. nadmierną konsump- cję produktów i potraw zawierających dużo cukru, soli, tłuszczu przy jednocześnie niedostatecznym spożyciu produktów wartościowych odżywczo (warzyw i owoców, naturalnych produktów mlecz- nych, źródeł białka czy pełnoziarnistych produktów zbożowych), niewłaściwe nawyki żywieniowe, np. pomijanie posiłków czy częste sięganie po nieprze- myślane przekąski i słodkie napoje. W odniesieniu do stylu życia zwraca się uwagę na niedostateczną ilość codziennej aktywności ruchowej, częste spę- dzanie czasu wolnego przed ekranami urządzeń elektronicznych czy nieodpowiednią ilość i jakość snu. Nieprawidłowości te są niestety obserwowane u dzieci już od najmłodszych lat. Rozpoznanie nadmiernej masy ciała z regu- ły opiera się na pomiarach wysokości/długości i masy ciała, wyliczeniu odpowiednich wskaźników i w przypadku dzieci i młodzieży ich interpretacji w odniesieniu do standardów właściwych dla wie- ku i płci, tzw. siatek centylowych. Jako podstawo- wą przyczynę otyłości i nadwagi wymienia się brak równowagi energetycznej między kaloriami spo- żywanymi z żywnością i napojami a kaloriami wy- datkowanymi na różne potrzeby związane z funk- cjonowaniem organizmu. Ponad 90% przypadków otyłości ma charakter idiopatyczny, a mniej niż 10%
NADMIERNA MASA CIAŁA – KILKA PODSTAWOWYCH INFORMACJI
Różne nieprawidłowości dotyczące stylu życia, w tym żywienia dzieci i młodzieży, skutkują wie- loma konsekwencjami zdrowotnymi. Jedną z nich jest nadmierna masa ciała. Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci obserwowany jest wzrost odsetka nadwagi i otyłości w populacji wieku rozwojowego w wielu regionach i krajach na świecie, również
7 https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2022/06/Talerz-zdro- wego-zywienia-i-zalecenia.pdf
8 WHO European Regional Obesity Report 2022, WHO Regional Of- fice for Europe, Kopenhaga 2022.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker