64
Meritum 1-2 (76/77) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
JOANNA JACZEWSKA-SCHUETZ
DIETA PLANETARNA – NIE MA ODWROTU
Główne założenia diety planetarne j
• Zwiększenie spożycia: warzyw i owoców, nasion roślin strączkowych, produktów zbożowych pełnoziarnistych, orzechów i pestek, olejów roślinnych. • Ograniczenie spożycia mięsa i przetworów mięsnych. • Ograniczenie spożycia cukru oraz żywności wysokoprzetworzonej. • Korzystanie z produktów lokalnych z uwagi na emisje gazów cieplarnianych podczas transportu i przechowywania produktów. • Korzystanie z produktów sezonowych w sezonie z uwagi na ich najwyższą wartość odżywczą w sezonie występowania, a także wzrastające koszty przechowywania. • Zwrócenie uwagi na niemarnowanie wody. • Podejmowanie konkretnych działań związanych z niewyrzucaniem jedzenia.
Wszelkie procesy związane z produkcją żywności, czyli: rolnictwo, przemysł spożywczy, przygoto- wywanie posiłków, przechowywanie żywności, utylizacja odpadów, transport żywności, związane są z emisją gazów cieplarnianych. Emisja gazów cieplarnianych uwalniana podczas produkcji żyw- ności wynosi około 30 % całej puli emisji gazów cieplarnianych uwalnianych do atmosfery. Najwięk- sze ilości gazów cieplarnianych emituje produkcja mięsa i innych produktów zwierzęcych. Tak więc korzyści dla środowiska ze stosowania diety pla- netarnej to przede wszystkim ograniczenie emisji dwutlenku węgla oraz zmniejszenie zużycia wody w procesie produkcji żywności. Głównym założeniem diety planetarnej jest zwiększenie spożycia produktów pochodzenia roślinnego z jednoczesnym ograniczeniem mięsa i produktów mięsnych 1 . Idea diety planetarnej została zaprezentowana po raz pierwszy w czasopiśmie „Lancet” w 2019 roku. Komisja EAT-Lancet przedstawiła raport, w którym zawarto założenie koniecznych zmian światowego systemu żywnościowego. Według autorów raportu obecny sposób produkcji żywności na świecie zagraża stabilności klimatu. Na kondy- cję planety oraz zdrowie populacji wpłynąć może większe spożycie produktów pochodzenia roślin- nego niż mięsa. Model żywienia, jakim jest dieta pla- netarna, mięsa zupełnie nie wyklucza. Zakłada on jednak, że podstawowym źródłem białka powinny być produkty pochodzenia roślinnego, w tym nasiona roślin strączkowych, orzechy i pestki (np. słonecznika czy dyni) 2 .
Dieta planetarna dla zdrowia
Przestrzeganie zasad żywienia z ograniczeniem mięsa oraz żywności wysokoprzetworzonej z jed- noczesnym dużym udziałem produktów pocho- dzenia roślinnego wykazuje korzystny wpływ na zdrowie. Badania wykazały, że stosowanie diety pla- netarnej zmniejsza ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia, nowotworów, chorób układu oddechowego, chorób neurodegeneracyjnych. Uwzględnienie zasad diety planetarnej w codzien- nym sposobie odżywiania może wpłynąć na niższy wskaźnik masy ciała. Obecna epidemia nadwagi i otyłości u osób dorosłych oraz u dzieci związana jest w większości przypadków z nieprawidłowym żywieniem i małą aktywnością fizyczną. Dieta pla- netarna wpływa na normalizację masy ciała 3 .
1 Banki Żywności, Nie marnuj jedzenia 2023. Raport Federacji Pol- skich Banków Żywności – Nie marnuję jedzenia 2018 , https://banki- zywnosci.pl/wp-content/uploads/2024/03/Swiatowy-Dzien-Zywno- sci-2023-raport.pdf (dostęp 6.12.2024). 2 Summary Report of the EAT-Lancet Commission. Food Planet He- alth. Healthy Diets from Sustainable Food Systems , eatforum.org/con- tent/uploads/2019/01/EAT-Lancet_Commission_Summary_Report. pdf (dostęp 6.03.2025).
3 L.P. Bui, T.T. Pham, F. Wangi in., Planetary Health Diet Index and risk of total and cause specific mortality in three prospective cohorts , Am. J. Clin. Nutr. June 10, 2024. doi: 10.1016/j.ajcnut.2024.03.019.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker