72
Meritum 1-2 (76/77) 2025 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
PIOTR ZDUŃCZYK
Mikroorganizmy żyją niemalże w każdej części ciała człowieka, a każde z tych miejsc charakteryzuje się odmiennym składem mikrobiomu. Najwięk- sza ilość mikroorganizmów występuje w jelitach. Tutaj dominującymi są bakterie z grup Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria i Proteobacteria . Ich ilość i zróżnicowanie zwiększają się od przełyku do jelit, a najwięcej bytuje w jelicie grubym, zwłaszcza w jego końcowej części (m.in. esica, odbytnica), osiągając tu zagęszczenie 10 11 (stu miliardów) w 1 g treści jelitowej.
mogą regulować poziom glukozy i lipidów we krwi oraz wykazują szereg innych właściwości. Nato- miast lipopolisacharydy mogą prowadzić do stanu zapalnego i wpływać na rozwój insulinooporności, gdy przenikną do krwioobiegu, co następuje w przy- padku zwiększonej przepuszczalności śluzówki jelit. Kolejny związek: N-tlenek trimetyloaminy związany jest z metabolizmem lipidów i cholesterolu i może mieć wpływ na rozwój miażdżycy. Poza jelitami mikroorganizmy bytują w jamie ustnej, gdzie spełniają wiele ważnych funkcji. Odpo- wiadają za ochronę przed patogenami, biorą udział w trawieniu cukrów i ochronie szkliwa oraz śluzówki jamy ustnej. Poza dobroczynnymi bakteriami pro- biotycznymi chroniącymi zęby i tkanki jamy ustnej, m.in. z rodzajów Lactobacillus , w jamie ustnej bytują też bakterie bardzo szkodliwe, takie jak chociażby np. Streptococcus mutans , powodujące choroby przyzębia, próchnicę, a nawet związane ze zwięk- szeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych 11 . Miejscem bytowania mikroorganizmów jest również powierzchnia skóry. Regulują one pH skóry, wpływają na gojenie się ran oraz zapobiegają infekcjom poprzez produkcję substancji antybak- teryjnych. Należy pamiętać, że niekorzystny wpływ wywiera na nie zbyt przesadne dbanie o higienę ciała. W higienie i pielęgnacji skóry istotne zna- czenie ma właściwy dobór środków czystości (m.in. mydeł, płynów do mycia) oraz kosmetyków. Większość mydeł ma odczyn zasadowy, podczas gdy skóra ma odczyn kwaśny, tak więc zbyt częste stosowanie takich środków czystości pozbawia skórę naturalnego natłuszczenia i korzystnego mikrobiomu. Mikroorganizmy kolonizujące śluzówki nosa i zatok poprzez wpływ na odpowiedź immunolo- giczną zwiększają odporność na patogeny wdy- chane z powietrzem. Odpowiedzialny za nią jest również mikrobiom płuc, uważanych do niedawna za sterylne. Bakterie bytujące w płucach wspomagają
Bakterie pełnią tu zróżnicowane funkcje:
• Odpowiadają za fermentację i trawienie błonnika. • Wytwarzają m.in. witaminę K, witaminę B12. • Wspomagają procesy trawienne i perystaltykę jelit. • Biorą udział w metabolizmie kwasów żół- ciowych, bilirubiny, cholesterolu i kwasów tłuszczowych. • Odpowiadają za utrzymanie ciągłości i szczel- ności śluzówki jelitowej. • Pełnią podstawową funkcję w obronie organizmu i „szkoleniu” komórek układu odpornościowego. • Wspierają rozwój związanej z przewodem pokarmowym tkanki limfatycznej – GALT (Gut Associated Lymphoid Tissue), odpowiadającej za 70% odporności. • Biorą udział w procesach odzyskiwania energii związanych z rozwojem nadwagi i otyłości. • Biorą udział w aktywacji osi jelito-mózg 10 poprzez produkcję neuropeptydów i aktywa- cję nerwu błędnego. Mikrobiota jelitowa wytwarza różnorodne meta- bolity, między innymi krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), lipopolisacharydy (LPS), a także związki takie jak N-tlenek trimetyloaminy (TMAO). Mają one istotny wpływ na nasze zdrowie. Krótko- łańcuchowe kwasy tłuszczowe odżywiają komórki nabłonka jelitowego, mają działanie przeciwzapalne,
11 P.D. Marsh, E. Zaura, Dental biofilm: ecological interactions in he- alth and disease , „Journal of Clinical Periodontology” nr 44(18)/2017, s. 12-22.
10 Oś jelita-mózg to sieć dwukierunkowej komunikacji między jelitami a mózgiem.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker