RITAM GRADA / RHYTHM OF THE CITY
BELGRADE AS A “NOCTURNAL BUTTERFLY”
– Upliv mondenskog živo- ta osetile su i beogradske kafa- ne kao žarišta razonode i kul- turnih dešavanja, ali i protoka informacija. Na programu vi- đenih restorana poput „Palasa“ i „Ruskog cara“ tokom ručka slušao se američki džez, dok je noću bio zastupljen balet- ski, kabaretski i horski pro- gram, kao i nastupi i po ne- koliko orkestara. Sadržaj je bio kolažnog tipa, što nije ostav- ljalo mesta dosadi, ma koliko da su programi trajali. Dolazak Žozefine Beker, estradne mega-dive onog vre- mena, obeležio je čitavu 1929. godinu, premda nikog nije šo- kiralo to što je plesala obna- žena, u kostimu od lažnih ba- nana. Odraz kosmopolitskog duha grada učinio je da jugo- slovenska prestonica zaliči na Pariz i po kriterijumu noćne
T he end of World War I and the collapse of the great empires, coupled with a huge de- sire for a happier life, provided fertile ground worldwide for great changes, including in the capital of the then Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes, which became the Kingdom of Yugoslavia in 1929. Popular culture, entertainment, fashion, film, art, travel and sport became massively popular and easily accessible, as explained by Dušan Ba- bac, one of the three authors of the monograph Con- temporary Belgrade 1918-1941. Babac was assisted in making this easy-reading and richly illustrated book as a guide through the Belgrade of the interwar period by Bojana Popović and Tijana Antonijević, as well as pub- lishing company Datastatus. This luxuriously furnished monograph, containing over eight hundred rare illustrations, opens the door for readers to discover a bygone and incredibly seductive world, as well as providing detailed insight into an en- tire series of key thematic aspects that include urban- ism and architecture; artistic life in all forms; fashion; the public and private lives of Belgraders, complete with obligatory balls, parties, taverns, nightclubs and varie- ty shows; followed by transport; tourism, which depicts Belgrade’s simultaneous development as a tourist des- tination, but also the emergence of new habits of Bel- graders: travelling and exploring both within and be- yond the borders of the new Kingdom... “Belgrade exploded demographically during the ‘Roar- ing Twenties’, becoming a metropolis similar to Paris, but also a crossroads of land routes, waterways and aviation directions, with two airports, in Zemun and Pančevo,” notes Babac. The Kingdom’s capital city grew to become “one of the greatest phenomena of post-war history gen- erally”. Sprouting up suddenly were multi-storey build- ings constructed using the latest techniques, while el- egant shops were also established, followed sometime later by department stores packed with all kinds of prod- ucts, but also the renovating of existing factories and the construction of new ones. Belgrade began shining thanks to the power of kilowatts generated from the wa- From “little Paris” to modern Berlin The monograph title ’Contemporary Belgrade 1918-1941’ might seem strange to some, given that those years are perceived as being in the distant past. Nevertheless, back then, just like today, the Serbian capital was modern, urban and progressive
POGLED S GRADILIŠTA PALATE „ASIKURACIONI ĐENERALI“ (TERAZIJE 35) NA SAVSKI TRG I GLAVNU ŽELEZNIČKU STANICU I ZGRADU POŠTE. 1930. GODINA (MUZEJ GRADA BEOGRADA)
zabave. Kosmopolitizam se ogledao i u jelovnicima, gde se uz ćevapčiće nude i evropski specijaliteti. Ra- zne vere i nacije zastupljene su i među gostima, i me- đu zabavljačima, i među osobljem. – O beogradskom noćnom životu pisali su medi- ji, što je dokaz prepoznavanja ugostiteljskih objekata kao stožera društvenog razvoja – Babac ističe. Taj ra- zvoj je utihnuo početkom četvrte decenije 20. veka, kao i svuda u svetu zbog sveopšte ekonomske krize. Ali već polovinom tridesetih noćni život se opet bu- di, seleći se iz zadimljenih lokala u srcu grada ka prole- terskoj periferiji, ali u eminentne objekte. Takva je re- cimo „Žagubica“, i danas postojeća na uglu Ruzveltove i Ulice kraljice Marije. Pa, dok Terazije i Slavija drema- ju, na Čuburi, Zvezdari, Paliluli živi se punim plućima, da parafraziramo Bapca. Taj Beograd dobija izgled noć- nog leptira, kako ga je opisao jedan holandski novinar. Novac se troši nemilice i brzo pravi, bar u ugosti- teljskim krugovima. Ostali slojevi počinju da kubure sa finansijama, što stvara običaj veresije, ali i sponzo- risanja siromašnih. Kafanske pevačice, talenta sličnog evropskim zvezdama, svoj dinar zarađuju teško, a ipak lako, jer u svom poslu uživaju. Slično je i sa glumcima, komedijašima, akrobatama... Neki rade i u dve sme- ne, prelazeći nakon fajronta u lokale koji se otvaraju u ponoć, ili ovde troše ono što su prethodno zaradili. Ako je išta ostalo od tog Beograda o kojem Babac, Popović i Antonijević pričaju, onda je to upravo noktur- no, sačinjen od kakofonije različitih vrsta muzike, gla- sova, šapata, uzdaha. Na taj način se prestonica trudi da održi korak sa nekadašnjom modernošću i u tome uspeva, jer je u aktuelnom vremenu porede sa Berli- nom, gradom koji je simbol noćnog provoda.
ne na crtu nemačkim meseršmitima u aprilskom ratu 1941. U Beograd se sliva strani kapital i ojačava doma- ći. Počinju da funkcionišu i pra-krediti, i zajmovi, uz po- moć kojih se grade objekti poput Beogradskog sajma. Privredni rast prati razvoj obrazovanja i kulture, ili obrnuto. Izdvajaju se imena Tome Rosandića, Mi- la Milunovića, Petra Dobrovića u svetu umetnosti, a Miloša Crnjanskog, Rastka Petrovića, Stanislava Vi- navera, Iva Andrića, Isidore Sekulić (...) u sferi knji- ževnosti. Osnivaju se i rastu biblioteke, muzičke škole, ekspanziju doživljava i nauka, čija je kruna Opserva- torija na brdu Veliki Vračar koje dobija ime Zvezdara. Buja i štampa dnevnih, nedeljnih i periodičnih glasi- la, kao i stripova, dok izražena ženska emancipacija u fokus stavlja modu. – Ženski modni trendovi su tih ludih dvadesetih u Beograd stigli iz Pariza, i osim stila odevanja doneli i progres u smislu poštovanja žena kao aktivnih člani- ca društva – kaže Babac. Stoga je garderoba dopuštala slobodu pokreta, čak i kad je bila od skupocenih tkani- na i izvezena perlicama i šljokicama, sve dok „sumorne tridesete“ nisu počele da ističu ženske obline. Muškar- ci kreću da izbacuju iz ormana prsluke i sakoe, do ta- da obavezne aksesoare. Građani se o modi informišu po žurnalima, ali i izlozima, dok imućniji prisustvuju modnim revijama po elitnim salonima. To izaziva na- predak raznih profesija, od krojača, do juvelira, krzna- ra i frizera. U „mali Pariz“, kako su tada zvali Beograd, dopirao je eho Londona kad je muška i dečja moda u pi- tanju. Ipak, ni tradicija nije zaboravljena, poželjna pri- likom obeležavanja nacionalnih praznika. Babac priča i o kafanama kao da ih se seća.
72 | Beograd » Belgrade
Belgrade » Beograd | 73
Made with FlippingBook interactive PDF creator