18
Meritum 4 (67) 2022 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
MACIEJ M. SYSŁO
Urządzenia mechaniczne do liczenia
Upowszechnieniu w Europie dziesiętnego systemu zapisu liczb i zera oraz metod rachunkowych pochodzących z Indii i z krajów arabskich przysłu- żył się wielce Fibonacci (Leonardo z Pizy, ok. 1170- ok. 1250 n.e.) swoim dziełem „Liber Abaci”. Znaczącą rolę w rozwoju narzędzi służących do obliczeń odegrały kamyki . Kamyk to po łaci- nie calculus – co brzmi w wielu językach jak rdzeń wielu słów związanych z obliczeniami, np. kal- kulować. Kamyki układano w stosy, a później na planszach. Tworzyły one w ten sposób pierwsze abaki , które z czasem przekształciły się w liczydła: suanpan w Chinach, soroban w Japonii i szczoty – w Rosji, skąd dotarły również do Polski. Do końca XX wieku liczydła były używane przez księgowych, głównie tych z tradycjami, i nadal służą pomocą dzieciom w przedszkolach i w nauczaniu wczes- noszkolnym do nauki prostych obliczeń. Abakusy i liczydła mają poważne wady, nie ma w nich bowiem miejsca ani na zapisywanie pośrednich i końcowych wyników obliczeń, ani na zapisywanie kolejno wykonywanych działań.
Wiek XVII był świadkiem odkryć dokonanych przez sławnych dzisiaj matematyków, na bazie których aż do ery urządzeń elektronicznych wytwarzano przyrządy i maszyny służące do prowadzenia często bardzo złożonych obliczeń. Pierwszą w historii maszynę liczącą zbudował Wilhelm Schickard (1592-1635). W roku 1623 ukończył on budowę maszyny zwanej zegarem liczącym , w której wyko- rzystał pałeczki Napiera w postaci walców, aby zautomatyzować mnożenie.
Rysunek 3.1. Pałeczki Johna Napiera (wyrób współczesny)
Rysunek 3.2. Maszyna Wilhelma Schickarda (replika)
Maszyna była przeznaczona dla astronoma Johannesa Keplera (1571-1630), by pomóc mu w jego astronomicznych (dosłownie i w przenośni) rachunkach. Niestety, zbudowana z drewna, spło- nęła w niewyjaśnionych okolicznościach. Można mieć wątpliwości, czy ta maszyna byłaby rzeczywi- ście przydatna Keplerowi – służyła mianowicie do obliczeń na liczbach co najwyżej sześciocyfrowych
Rysunek 2. Szkolne przybory do liczenia
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker