E R T H Y G L
BYGYTHIAD RHETHREG FILITARAIDD WRTH DRAFOD COVID-19
Gwasanaeth Iechyd Gwladol yn Llundain, a adeiladwyd o fewn dyddiau drwy gymorth Byddin Prydain, yn rhoi tystiolaeth weledol o’r ymateb militaraidd hwn i’r pandemig parhaus. Mae’r defnydd helaeth o rethreg filitaraidd yn yr argyfwng coronafeirws hefyd yn rhan o wleidyddiaeth bersonol ansicrwydd sy’n apelio at emosiynau’r cyhoedd ac yn ceisio anfon neges gref at yr etholwyr bod yr arweinwyr gwleidyddol yn effeithiol. Un enghraifft yw ymdrechion mynych Boris Johnson, Prif Weinidog Prydain, i godi ysbryd y Blitz, er mwyn sicrhau cefnogaeth eang y cyhoedd ar adeg o argyfwng rhyngwladol. Nid yw’r defnydd o’r fath iaith filitaraidd mewn ymateb i fygythiad anhysbys yn newydd o bell ffordd. Yn ôl yr Athro Laura McEnaney o Goleg Whittier, sy’n canolbwyntio ar hanes yr Unol Daleithiau ar ôl yr Ail Ryfel Byd, arweiniodd ymarferion amddiffyn sifil at filitareiddio bywyd pob dydd ar ddechrau’r Rhyfel Oer. Ym Mhrydain, datgelodd yr hanesydd David Edgerton fodolaeth gwladwriaeth ryfelgar, gan herio cysyniadau poblogaidd am y wladwriaeth les ar ôl y rhyfel. Yn y 1980au, cyfeiriodd yr ysgolhaig ffeministaidd Carol Cohn at y cyfyngiadau y mae iaith filitaraidd sy’n ffafrio un rhywedd yn gosod ar ddychymyg ein polisïau. Mae ymatebion militaraidd yn ei gwneud yn anodd lleihau’r posibilrwydd o wynebu’r un fath o ddiffyg parodrwydd yn y dyfodol. Gall rhethreg filitaraidd arwain at ofn a phanig ac ymatebion byrbwyll i’r panig hwnnw, gan wneud sefyllfa ofnadwy hyd yn oed yn waeth.
Dr Christoph Laucht
Dr Susan Jackson
Mae Dr Christoph Laucht yn uwch-ddarlithydd mewn hanes modern yng Ngholeg Celfyddydau a Dyniaethau’r Brifysgol. Mae Dr Susan Jackson yn ymchwilydd yn Adran Hanes Economaidd Prifysgol Stockholm, gan ganolbwyntio ar filitareiddio a chysylltiadau rhyngwladol. Efallai mai prif elfen y pandemig coronafeirws newydd yw’r ansicrwydd amlochrog y mae’n ei greu i lywodraethau a’u pobl. Mae’r ansicrwydd yn ymestyn ymhell y tu hwnt i bryderon am iechyd y cyhoedd, gan ysgogi llywodraethau i gymryd camau difrifol i achub bywydau. Elfen gyffredin ymhlith arweinwyr, newyddiadurwyr a’r cyhoedd fel ei gilydd fu’r defnydd o rethreg hynod filitaraidd – a chenedlaetholgar yn aml – wrth gyfiawnhau a chloriannu sefyllfa’r pandemig. Ystyriwch y canlynol, er enghraifft:
I ddechrau, rydym yn argymell:
Byddin o bwythwyr, yn gwneud masgiau i America (The New York Times, 25 Mawrth)
Ailystyried y ffordd rydym yn siarad am yr arwyr. Nid oes angen i weithwyr gofal iechyd, rheolwyr cadwyni cyflenwi, llafurwyr amaeth ymfudol, gwneuthurwyr cyfarpar diogelu, ac arianwyr siopau fod ar y “rheng flaen” er mwyn i ni werthfawrogi’r gwasanaeth a ddarperir ganddynt i gadw’r gymdeithas ar waith hyd yn oed ar adegau heb bandemig. Peidio â siarad am gleifion rhyfel mwyach. Er mwyn deall pwysigrwydd yr argyfwng hwn, dylem gymharu nifer y bobl sydd wedi marw o ganlyniad i Covid-19 â chlefydau pandemig/epidemig yn y gorffennol. Ac mae angen i ni gael gafael ar ddata ar y pryd ac ystyried rhywedd yn ein hymatebion. Mae’r effeithiau niweidiol yn ymestyn ymhellach na nifer y bobl sy’n marw o’r feirws. Rydym yn gwybod, er enghraifft, fod trais domestig yn cynyddu ar adegau llawn straen. Hyrwyddo undod trawsffiniol a rhyngwladoliaeth. Drwy gael gwared ar rethreg rhyfela, gallwn ddosbarthu deunyddiau’n gydweithredol yn hytrach na’u cronni at ddibenion cenedlaetholgar. Gan fod pandemig yn croesi ffiniau, dylai ein hymdrechion i gyfyngu arno ac ymateb iddo wneud yr un peth.
Meddyg: Milwr ydwyf yn y frwydr yn erbyn coronafeirws, ac mae’n codi ofn arnaf (CNN, 27 Mawrth) Byddin yn paratoi am frwydr yn erbyn gelyn anweledig wrth i Ysbyty Nightingale agor (The Independent, 1 Ebrill) Mae iaith filitaraidd yn creu tyndra sydd yn ei hanfod yn peri problemau, yn enwedig pan fo’r gelyn yn feirws. Mae’r ensyniadau sero-swm mewn iaith filitaraidd yn ei gwneud yn anodd creu undod rhwng pobl sy’n byw mewn gwledydd gwahanol. Gall hyn arwain at effeithiau negyddol, e.e. cystadleuaeth beryglus rhwng gwladwriaethau a’r tu mewn iddynt ynghylch adnoddau sydd bellach yn brin. Mae’r defnydd o iaith filitaraidd yn chwarae rhan allweddol wrth gyfleu rhywbeth anhysbys ac anghyfarwydd mewn modd cyfarwydd, dirnadwy: drwy bortreadu coronafeirws fel gelyn anweledig y gallwn ei drechu, crëir yr argraff ei bod yn bosib cyfyngu ar y bygythiad ansicr hwn, ei reoli a hyd yn oed ei ddinistrio – mewn termau milwrol ac o ran gofal iechyd. Wrth i straeon am staff gofal iechyd “rheng flaen” a’r defnydd (deployment) o gyfarpar meddygol newydd ymddangos yn y cyfryngau, disgrifiodd maer Dinas Efrog Newydd 5 Ebrill 2020 – sef y diwrnod pan amcangyfrifwyd na fyddai digon o beiriannau anadlu i drin cleifion â chymhlethdodau Covid-19 difrifol mewn ysbytai yno – fel “D-Day”. Yn ogystal, mae’r lluoedd arfog wedi helpu awdurdodau sifil yn y “frwydr” yn erbyn coronafeirws. Mae delweddau o’r USNS Comfort, un o longau ysbyty Llynges yr Unol Daleithiau, yn glanio yn Ninas Efrog Newydd neu agor ysbyty argyfwng Nightingale y
14 | Momentwm: Newyddion Ymchwil o Brifysgol Abertawe
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker