N everovatni spomenici i gra- đevine nastali posle Drugog svetskog rata na prostoru biv- še Jugoslavije često su u sve- tu predstavljeni kao dela sa druge planete ili pak iz dobro poznate, daleke Star vors galaksije. Malo je onih koji se bave priča- ma ovih monumentalnih zdanja, svedo- ka jednog vremena, uglavnom se zadrža- vajući na njihovom futurističkom izgledu. Za Martina Stijerlija, glavnog kusto- sa za arhitekturu i dizajn u čuvenom nju- jorškom Muzeju moderne umetnosti (Mo- MA), nema dileme da su jugoslovenski vajari i arhitekte razvili posebno ekspresi- van, upečatljiv i fotogeničan jezik za svo- je spomenike. – Nažalost, značajan doprinos ovih spomenika, od kojih su mnogi podignu- ti u znak sećanja na borbu protiv fašizma, na mestima gde su bili koncentracioni lo- gori i drugi užasi Drugog svetskog rata, uglavnom je zanemaren u delu javnosti. Naša izložba prikazaće ih u istorijskom kontekstu i objasniti njihov društveni zna- čaj u zajedničkom sećanju – kaže Stijerli. Izložba o kojoj govori zove se Ka be- tonskoj utopiji: Arhitektura u Jugoslavi- ji, 1948–1980 . Kada bude zvanično otvo- rena 15. jula, biće to prva velika izložba u SAD posvećena arhitekturi socijalističke Jugoslavije. Posetiocima galerije na tre- ćem spratu jednog od najznačajnijih mu- zeja na svetu do januara naredne godine biće predstavljeno više od 400 ekspona- ta, fotografija, nacrta, maketa i video-za- pisa koji se bave urbanizacijom Jugosla- vije i globalnim dometima jugoslovenske arhitekture. Od skulpturalnog enterijera Bele džamije u ruralnoj Bosni, preko re- konstrukcije Skoplja nakon ra- zornog zemljotresa iza koje stoji japanski arhitekta Kenzo Tange, do izgradnje Novog Beograda sa gigantskim stambenim blokovima i javnim zgradama, ova izložba istra- žuje jedinstveni raspon formi i oblika produkcije jugoslovenske arhitekture i njen osoben, ali višeznačan karakter. Glavni kustos izložbe govori o to- me kako je nastala, ali i koje je lekcije iz jugoslovenskog primera autorski tim tom prilikom izvukao, da bi ih ovog leta pred- stavio svetu. Jeste li, spremajući izložbu, us- peli da obiđete neka mesta stare Jugoslavije? – Počeo sam da razmišljam o ovoj temi i radim na izložbi pre gotovo tri godine. To- kom priprema moj kustos saradnik Vla- dimir Kulić i ja putovali smo Tekst / Words: Mladen Savković Fotografije / Photography: Valentin Jeck, Zaknic Vicencio, Alessandro Frigerio, MoMA
Andrija Mutnjaković, Narodna i Univerzitetska biblioteka. Priština Andrija Mutnjaković, National and University Library. Prishtina
Mnogi su spomenici
Many monuments were erected to mark battles against fascism, sites of concentration camps, and other World War II atrocities logori i drugi užasi Drugog svetskog rata podignuti u znak sećanja na borbu protiv fašizma, na mestima gde su bili
44 |
Made with FlippingBook interactive PDF creator