16
Meritum 4 (67) 2022 Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny
EWOLUCJA URZĄDZEŃ I PRZYRZĄDÓW DO OBLICZEŃ NA DRODZE DO KOMPUTERÓW W EDUKACJI MACIEJ M. SYSŁO
W historię komputerów i informatyki wpisana jest ewolucja urządzeń do obliczeń oraz rosnący zakres ich oddziaływania w społeczeństwie, a w szczegól- ności – w edukacji. W artykule zostaną opisane idee i pomysły stojące za budowanymi na ich podstawie urządzeniami i przyrządami do prowadzenia obli- czeń, najpierw mechanicznymi, a później elektro- nicznymi. Zostaną też skomentowane oczekiwania związane z pojawieniem się komputerów i przewi- dywana ocena ich przyszłych możliwości odniesio- na do edukacji w kontekście koncepcji Seymoura Paperta, aktualnej do dzisiaj. Budowa urządzeń i przyrządów mechanicznych bazowała na przyjętych w nich sposobach wyko- nywania podstawowych działań arytmetycznych – można rzec algorytmach – i obranych, technicznych sposobach ich przeprowadzania. Podstawowym działaniem tych urządzeń było dodawanie, stąd najpopularniejsza ich nazwa to sumatory . Pozostałe działania można bowiem sprowadzić do dodawania: odejmowanie x – y można wykonać jako dodawa- nie do x uzupełnienia liczby y do największej liczby, mnożenie – to wielokrotne dodawanie, a dziele- nie – to wielokrotne odejmowanie. Różnorodność technicznych sposobów realizacji tych działań doprowadziła do wielu przemyślnych konstruk- cji, w których najpopularniejszymi mechanizmami były: mechanizm licznikowy Pascala, bęben schod- kowy Leibniza i koło z zębami Odhnera. Całkowicie
odmienny „mechanizm”, analogowy, a nie cyfrowy, zastosowano w suwakach logarytmicznych, których wyprodukowano najwięcej. Z chwilą pojawienia się kalkulatorów elektronicznych na początku lat 70. wszystkie te urządzenia zostały natychmiast odsta- wione do lamusa. Pozostają jednaka nadal – poza zbiorami kolekcjonerów – jako ciekawymi przykła- dami praktycznej matematyki i przyrządami o walo- rach edukacyjnych. Mogą one posłużyć do ilustracji różnorodnych sposobów wykonywania podstawo- wych i bardziej złożonych obliczeń1. Warto zauważyć, że jeszcze przed pojawieniem się pierwszych kalkulatorów elektronicznych na przełomie lat 1960-1970, każdy, kto chciał posiadać osobiste urządzenie do obliczeń (wtedy mecha- niczne), mógł je nabyć za całkiem przystępną cenę. Mógł to być suwak logarytmiczny (rys. 7), prosty sumator kieszonkowy (rys. 6) lub któryś z kręcioł- ków (rys. 5)2. Rozwój wielu urządzeń mechanicznych szedł w parze z rozwojem konstrukcji, które przyczyniły się do powstania komputerów i urządzeń osobistych. 1 M.M. Sysło, Historia rachowania – ludzie, idee, maszyny. Historia me- chanicznych kalkulatorów [w:] M.M. Sysło [red.] Homo Informaticus, czyli człowiek z zinformatyzowanym świecie , Warszawa 2012, s. 267-308. 2 Urządzenia na ilustracjach pochodzą z kolekcji autora. Autorskie oprowadzenie po wystawie wybranych maszyn jest zamieszczone na http://mmsyslo.pl/2020/04/17/machinae-calculatoriae-zostanwdomu/ w dziale Historia informatyki.
Made with FlippingBook - Online Brochure Maker